Τα μικρά βιβλιοπωλεία είναι συνήθως χώροι εκλεκτοί, χαριτωμένοι, χώροι νοήματος και φιλίας. Ευδιάκριτα, ξεχωριστά τοπόσημα έτσι όπως οικοδομούν μια ασυνέχεια, ένα πριν και ένα μετά, έτσι όπως δίνουν ταυτότητα στον δρόμο, στη γειτονιά, στην πόλη.
Σε δύσκολους καιρούς γίνονται σημεία παρηγορίας και εμψύχωσης, εξανθρωπίζουν τη βαρβαρότητα, καλλιεργώντας αέναα και κάθε ένα ξεχωριστά τον δικό του έσω κήπο των βιβλίων, των ρεμβασμών, των θερμών συζητήσεων. Στις μέρες της πανδημίας και του εγκλεισμού, τα μικρά βιβλιοπωλεία της γειτονιάς με τις εγκάρδιες μικρές τους σάλες φωτισμένες, αν και κλειστές, με τις ολόφωτες βιτρίνες τους, υπήρξαν σωτήριες στάσεις στους οριοθετημένους, διοικητικά, περιπάτους μας. Άνοιγαν χαραμάδες στη στερεοτυπία των μετακινήσεών μας. Στερέωναν έναν άλλο χωροχρόνο, έναν μικρό εύξεινο χάρτη μέσα στο κακό.
Τα μικρά βιβλιοπωλεία είναι ενίοτε δωμάτια απολαυστικής ανάγνωσης. Έχουν γι’ αυτό, σχεδόν πάντα, αφράτα μαξιλάρια στο πάτωμα, μερικές ξύλινες καρέκλες και μια τουλάχιστον αναπαυτική πολυθρόνα. Καμιά φορά κι ένα κρεβάτι, στο πατάρι, για κάποιον αναγνώστη που ξέμεινε εκεί διαβάζοντας μέχρι το πρωί. Συχνότατα πάνω στα ράφια τους ή κάτω στο μικρό χαλάκι, στην καρέκλα του γραφείου, κοιμάται αμέριμνη και ευχαριστημένη μια γάτα, που γουργουρίζοντας ασταμάτητα δίνει τον ρυθμό στο διάβασμα που έτσι κι αλλιώς, εκεί, συνεχώς συμβαίνει.
Στα μικρά βιβλιοπωλεία μπορείς να μπεις άφοβα. Άφοβα θα σταθείς στο κέντρο τους μπροστά στους πάγκους που ξεχειλίζουν. Άφοβα θα πάρεις στα χέρια σου το βιβλίο και θα το ξεφυλλίσεις. Κι αν ξαφνικά θελήσεις να το χαϊδέψεις, να το αγκαλιάσεις ή και να το μυρίσεις, κανένας δεν θα σε πει τρελό, παράξενο, με έξεις. Θα είσαι αντιθέτως ολόκληρος μέσα στο γελαστό βλέμμα του βιβλιοπώλη. Γιατί στα μικρά βιβλιοπωλεία συναντάς πάντα έναν γελαστό, παθιασμένο βιβλιοπώλη που ακούραστα συντονίζει τις μικρές και τις μεγάλες πράξεις γύρω του. Έναν βιβλιοπώλη που καλοδέχεται καθημερινά αμύητους και μυημένους και που μπαίνει με σθένος σε όλες τις μάχες που θα χρειαστεί να δώσει. Μια βιβλιοπώλισσα που διαβάζει και αγαπά τα βιβλία, συμβουλεύει και προτείνει στους επισκέπτες, κουβεντιάζει μαζί τους με φλόγα, χαρίζει με γενναιοδωρία ωραίους, καλλιτεχνικούς σελιδοδείκτες· οργανώνει στον φιλόξενο χώρο της αναγνώσεις, παρουσιάσεις, συζητήσεις. Ακόμα κι αν τους συμβεί η χειρότερη καταστροφή, ίσως και να μην το γνωρίζουν από πριν, είναι σίγουρο: Θα πέσουν μαχόμενοι.
Ευδιάκριτα, ξεχωριστά τοπόσημα έτσι όπως οικοδομούν μια ασυνέχεια, ένα πριν και ένα μετά, έτσι όπως δίνουν ταυτότητα στον δρόμο, στη γειτονιά, στην πόλη.
Τα μικρά βιβλιοπωλεία τα συναντούμε συχνά στα απώτατα σημεία, στα βουνά και στα λαγκάδια, στην άγονη γραμμή, θαρραλέους στρατιώτες στην υπόθεση της ανάγνωσης που αψηφούν όλα τα ρίσκα. Εκεί, ο βιβλιοπώλης θα σου πει για το βιβλίο που ζήτησες: «Θα έρθει με το αυριανό καράβι» ή «Μόλις λήξει το απαγορευτικό, εξάπαντος θα το έχεις». Τα συναντούμε στις μικρές πόλεις να διαπερνούν με την παρουσία τους, με την εξωστρέφειά τους, πολλές φορές, τη ρουτίνα, τις μέρες όπου τίποτα δεν συμβαίνει. Αλλά και στις μεγαλουπόλεις βεβαίως τα συναντούμε, στις θηριώδεις μητροπόλεις των καιρών μας, ως ρωγμές στον συνεχή θόρυβο, στην ακαταστασία, στο παράλογο, ως κάποιου τύπου εξαίρεση στον κανόνα της υπερβολής, ως ποιητικά σημεία που συνθέτουν μιαν άλλη γεωγραφία, των σχέσεων.
Τα μικρά βιβλιοπωλεία έχουν ονόματα παιγνιώδη: «Κουκουμάβλα», «Βερύκοκκο», «Κι αυτό θα περάσει», και όπως όλοι ξέρουμε τα ονόματα γίνονται καμιά φορά πύλες εισόδου στον παράδεισο.
Στα μικρά βιβλιοπωλεία μπορεί να βρεις βιβλία σπάνια, συλλεκτικά, βιβλία εξαντλημένα στον εκδότη. Εκεί υπάρχει ένα τουλάχιστον αντίτυπο καλά φυλαγμένο και είναι σαν να σε περιμένει.
Τα μικρά βιβλιοπωλεία είναι μικρά και ντελικάτα, έχουν καλοσύνη, γνώση, φαντασία, έχουν γενναιοδωρία και χάρη, κι έτσι όπως ομορφαίνουν και φωτίζουν τις μέρες μας είναι πολύτιμα για τις ζωές μας. Γι’ αυτό κι εμείς κρατάμε για εκείνα, στα κατάβαθα, την πιο ακριβή, την πιο περίοπτη θέση.