Γερή υποψηφιότητα για το 2020 έχει θέσει η λέξη samfundssind, την οποία το Συμβούλιο Δανέζικης Γλώσσας ορίζει ως «την αρετή του να βάζει κάποιος τα κοινωνικά συμφέροντα πάνω από τα ατομικά». Μία πιο εύκολη μετάφραση θα ήταν «κοινωνικό πνεύμα» ή «κοινωνική συνείδηση». Η λέξη απέκτησε ιδιαίτερη σημασία στη διάρκεια της κρίσης του Covid-19. Ψάχνοντας σε μία βάση δεδομένων με ειδήσεις στα δανέζικα, το Συμβούλιο βρήκε ότι η λέξη «samfundssind» χρησιμοποιήθηκε 2.855 φορές τον Μάρτιο, ενώ τον Φεβρουάριο είχε χρησιμοποιηθεί μόλις 23 φορές.
«Υπάρχει ισχυρή παράδοση στο κοινωνικό πνεύμα στη Δανία», λέει η Εβα Σκάφτε Γιένσεν, ερευνήτρια στο Συμβούλιο Δανέζικης Γλώσσας. «Τον 19ο αιώνα, αυτό το πνεύμα παρατηρήθηκε στον τρόπο που οι άνθρωποι της υπαίθρου εγκαθίδρυσαν τους andelsbevægelsen, δηλαδή συνεταιρισμούς βασισμένους σε κοινούς στόχους. Οι παραγωγοί γαλακτοκομικών προϊόντων συνεργάζονταν, χρηματοδοτώντας από κοινού φάρμες, ενώ παράλληλα σχηματίζονταν και καταναλωτικοί συνεταιρισμοί, εμποδίζοντας έτσι τα μονοπώλια στην εμπορία τροφίμων… Η ιδέα μεταφέρθηκε και στα εργατικά σωματεία, όπου βοήθησε στη δημιουργία δυνατών συνδικάτων».
Τον πρώτο καιρό της κρίσης η πρωθυπουργός της χώρας, Μέτε Φρεντερίκσεν, απευθύνθηκε κατευθείαν στο samfundssind των Δανών. «Πρέπει να συσπειρωθούμε κρατώντας αποστάσεις», είπε συνέντευξη τύπου στις 11 Μαρτίου, καθώς η χώρα -από τις πρώτες στην Ευρώπη- έμπαινε σε lockdown.
«Πρέπει να έχουμε κοινωνικό πνεύμα. Θέλουμε βοήθεια. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω… όλους όσους έχουν δείξει ότι ακριβώς αυτό έχουμε στη Δανία: samfundssind».
Οι Δανοί ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις βοήθησαν το δημόσιο σύστημα υγείας προσφέροντας υγειονομικό εξοπλισμό, δείχνοντας «απίστευτη καλή θέληση και κοινωνικό πνεύμα», όπως τόνισε ο γενικός διευθυντής της Δανέζικης Υπηρεσίας Υγείας Τόμας Σεντέροβιτς.
Η σημασία των θεσμών
Πολλοί από τους πολυαγαπημένους προορισμούς στη Δανία επίσης στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων: το εργοστάσιο της Lego ξεκίνησε να παράγει οθόνες για να βοηθήσει τους εργαζόμενους στον χώρο της υγεία, οι Κήποι Τιβόλι μετατράπηκαν σε προσωρινό νηπιαγωγείο, τηρώντας τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και το βραβευμένο με δύο αστέρια Michelin εστιατόριο Alchemist προσέφερε φαγητό σε 12 καταφύγια αστέγων στην Κοπεγχάγη.
Εκτός από τη χρήση της λέξης στις ειδήσεις, δημιουργήθηκε και hashtag στα social media με στόχο να προωθηθούν πράξεις αλληλεγγύης και ανθρωπιάς. Το σημαντικότερο, όμως, οι καθημερινοί άνθρωποι έδειξαν την αλληλεγγύη τους ακολουθώντας τους κανόνες.
Η «κοινωνική εμπιστοσύνη» προωθεί τη συνεργασία, έγραφαν το 2014 οι καθηγητές Κιμ Μάνεμαρ Σόντερσκοβ και Πίτερ Θίστεντ Ντίνενσεν. Οι καθηγητές ανακάλυψαν στην έρευνά τους ότι το επίπεδο «κοινωνικής εμπιστοσύνης» στη Δανία είναι από τα υψηλότερα σε όλο τον κόσμο και ότι αυξήθηκε δραματικά την 30ατία 1979-2009.
«Το 1979, το 47% των Δανών πίστευε ότι “οι περισσότεροι άνθρωποι είναι έμπιστοι”, ενώ το 2009 το ποσοστό είχε φτάσει το 79%». Οι καθηγητές προσδίδουν αυτήν την αλλαγή μερικώς στη «βελτιωμένη ποιότητα των κρατικών θεσμών και την ταυτόχρονη αύξηση στην εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς».
Εμπιστοσύνη: επίσημη αξία της χώρας
Η μη κυβερνητική οργάνωση κατά της διαφθοράς Transparency International εκδίδει ετησίως μία λίστα με τις λιγότερο διεφθαρμένες χώρες στον κόσμο. Φέτος, η Δανία βρισκόταν στην κορυφή της λίστας, μαζί με τη Νέα Ζηλανδία.
Πολλοί άνθρωποι όταν επισκέπτονται τη Δανία παθαίνουν ένα μικρό πολιτισμικό «σοκ». Οδηγώντας σε επαρχιακούς δρόμους το καλοκαίρι είναι πιθανό να υπάρχουν «παρατημένοι» πάγκοι με λαχανικά και φρούτα που λειτουργούν με το σύστημα του «honesty box», σύμφωνα με το οποίο ο παραγωγός εμπιστεύεται ότι οι περαστικοί θα αφήσουν τα χρήματα που αναλογούν για τα προϊόντα που θα πάρουν.
Στη Δανία τα καρότσια με αποκοιμισμένα μωρά έξω από καφέ και εστιατόρια δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο. Ενδεικτικό των πολιτισμικών διαφορών είναι ότι το 1997 μία Δανή μαμά είχε συλληφθεί στη Νέα Υόρκη όταν είχε αφήσει το μωρό της έξω από ένα εστιατόριο.
Το 2016, το υπουργείο Πολιτισμού της Δανίας διοργάνωσε ψηφοφορία για να αποφασισθούν οι «επίσημες» αξίες της χώρας: η εμπιστοσύνη αναδείχθηκε ως η πιο σημαντική αξία.
«Η δανέζικη κουλτούρα βασίζεται στην προσδοκία ότι πολίτες και θεσμοί είναι αξιόπιστοι», είχε δηλώσει το υπουργείο.
Το φορολογικό σύστημα και οι παιδικοί σταθμοί
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της «κοινωνικής εμπιστοσύνης» που διαπνέει τη δανέζικη κοινωνία είναι το φορολογικό σύστημα της χώρας. Οι Δανοί αποδέχονται μία από τις υψηλότερες φορολογίες σε όλον τον κόσμο, γνωρίζοντας ότι τα χρήματά τους θα χρησιμοποιηθούν για το «κοινό καλό» – δημόσια υγεία και παιδεία, γενναιόδωρες γονικές άδειες και πολλές ακόμη παροχές.
Η αίσθηση της ισότητας είναι επίσης πολύ σημαντική. Η Δανία, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, έχει ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα εισοδηματικών ανισοτήτων στον κόσμο.
Ένα άλλο παράδειγμα «κοινωνικού πνεύματος» είναι και οι παιδικοί σταθμοί της χώρας. «Σχεδόν όλοι πάνε τα παιδιά τους σε δημόσιους παιδικούς σταθμούς στη Δανία», λέει η Κέι Ζάντερ Μέλις, συγγραφέας των βιβλίων How to Live in Denmark και How to Work in Denmark. «Ακόμα και ο πρίγκιπας Κρίστιαν (μελλοντικός βασιλιάς) πήγε σε δημόσιο παιδικό σταθμό».
Η Δανία εγγυάται μία θέση σε όλα τα παιδιά από έξι μηνών μέχρι έξι χρονών στους παιδικούς σταθμούς της χώρας. «Τα πρώτα χρόνια τα παιδιά μαθαίνουν τους βασικούς κανόνες λειτουργίας της κοινωνίας», λέει η Μέλις.
«Η ιδέα ότι αποτελούν μέρος μίας κοινότητας εντυπώνεται από μικρή ηλικία στους Δανούς», προσθέτει. «Πολλές φορές μπορείς να κερδίσεις έναν καβγά λέγοντας ότι ο συνομιλητής σου είναι usolidarisk, δηλαδή δεν είναι αλληλέγγυος».
Η Δανία ήταν από τις πρώτες Ευρωπαϊκές χώρες που άνοιξαν τα σχολεία και τους παιδικούς σταθμούς στα μέσα Απριλίου. Οι θάνατοι δεν ξεπερνούν τους 700 και παρά μία αύξηση των κρουσμάτων στις αρχές του φθινοπώρου, τα νούμερα παραμένουν χαμηλά. Η μακρά παράδοση της χώρας στην «κοινωνική εμπιστοσύνη» φαίνεται πώς πέτυχε.
με πληροφορίες από BBC