Είναι ένα άτυπο challenge για κάθε κάτοικο αυτής της πόλης: Στο Σανατόριο έχεις πάει; Οδηγώντας προς το καταφύγιο Μπάφι, ειδικά άμα είναι χειμώνας και πυκνή ομίχλη καλύπτει τον ορίζοντα, τρομάζεις μόνο και μόνο στη θέα του εγκαταλελειμμένου κτιρίου, καθώς οι εικόνες ζωντανεύουν ανατριχιαστικές σκηνές από ταινίες τρόμου, που ποτέ και πουθενά δεν εξελίχθηκαν με αίσιο τέλος για τους πρωταγωνιστές. Παρ’ όλα αυτά, αντί να δράσει η λογική και να αποφύγεις την επίσκεψη σε ένα παραμελημένο και βανδαλισμένο οικοδόμημα του 1930, θέλεις διακαώς να ιχνηλατήσεις τον έναν όροφο μετά τον άλλον, έχοντας πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού σου τους δεκάδες θρύλους για φαντάσματα και περιπλανώμενες ψυχές τα μεσάνυχτα.
Κάπως έτσι, το πρώην Σανατόριο στην Πάρνηθα θεωρείται σήμερα το ερείπιο με τους περισσότερους επισκέπτες ανά τη χώρα.
Την ανατριχιαστική φήμη της απομονωμένης εγκατάστασης έχουν καλλιεργήσει οι δεκάδες αναφορές σε λίστες με τα στοιχειωμένα κτίρια της Αττικής, ιστορίες που κάνουν λόγο για βασανιστήρια και τελετές από σατανιστές, για πειράματα σε ανθρώπους επί εποχής λειτουργίας του σανατόριου, για απότομες αλλαγές στη θερμοκρασία και άλλα περίεργα φαινόμενα, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που ομάδες εξερεύνησης παραφυσικών φαινομένων έχει επιχειρήσει στους ορόφους.
Η ιστορία του ξεκινά το 1914, όταν η Μονή Πετράκη δωρίζει στο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός το οικόπεδο στην Πάρνηθα, προς οικοδόμηση μιας μονάδας συγκεκριμένα για ασθενείς που έπασχαν από φυματίωση. Σε πρώτη φάση, οικοδομείται άμεσα ένα μικρότερο ξύλινο σανατόριο χωρητικότητας 14 κλινών, ενώ το 1930, σε σχέδια του σημαντικού αρχιτέκτονα του Μεσοπολέμου Ιωάννη Αντωνιάδη θεμελιώνεται το υπάρχον οικοδόμημα. Εκείνη την περίοδο, με την ανίατη ακόμη ασθένεια να θερίζει (35.000 – 40.000 θάνατοι ανά έτος), υπάρχουν αρκετές ανάλογες ιατρικές μονάδες ανά τη χώρα, τις οποίες μάλιστα επισκέπτεται ο αρχιτέκτονας για να δομήσει το σχέδιο του πενταόροφου κτιρίου.
Σήμερα, το πρώην Σανατόριο στην Πάρνηθα είναι ένα από τα λίγα δείγματα κτιρίων σανατορίων στη χώρα τέτοιας κλίμακας, ένας βασικός λόγος για τον οποίον κρίθηκε διατηρητέο μνημείο το 2022 από το υπουργείο Περιβάλλοντος.
Για πάνω από τρεις δεκαετίες λειτουργία το σανατόριο με χιλιάδες ασθενείς τόσο από την Αθήνα όσο και από άλλες πόλεις της Ελλάδας να νοσηλεύονται εκεί, ανάμεσα στους οποίους οι ποιητές Γιάννης Ρίτσος και Γιώργος Κοτζιούλας. Παρότι ιατρικά στοιχεία δεν σώζονται, είναι βέβαιο ότι ένα ποσοστό των ασθενών δεν κατάφερε να θεραπευτεί, αφήνοντας την τελευταία τους πνοή στις κλίνες του κτιρίου. Όλα αυτά μέχρι τη δεκαετία του 1940, που έχει αρχίσει η βιομηχανική παραγωγή της πενικιλίνης και τα σανατόρια ανά την επικράτεια παρακμάζουν, χάνοντας τη χρησιμότητά τους.
Αλλά η τύχη του πρώην Σανατορίου της Πάρνηθας συνεχίζει σε νέο κεφάλαιο με την ανάληψη του κτιρίου από τον ΕΟΤ: Το 1965, το απομονωμένο κτίριο στην Πάρνηθα μετατρέπεται σε ξενοδοχείο 200 κλινών της αλυσίδας Ξενία, με νέες οικοδομικές προσθήκες προς κάλυψη των νέων αναγκών (π.χ. όροφος προστέθηκε στο σημείο που το κτίριο αναπτυσσόταν κλιμακωτά, οδηγώντας στη σημερινή εικόνα ενός ενιαίου πενταώροφου). Λίγα χρόνια αργότερα, σε ένα μέρος του κτιρίου αποφασίζεται να φιλοξενηθούν τουριστικές σχολές του ΕΟΤ.
Έτος κλεισίματος της εγκατάστασης είναι το 1984, όταν κλείνει αυτό το παράρτημα του Ξενία και οι τουριστικές σχολές μεταφέρονται στην Ανάβυσσο. Έκτοτε, εγκαταλείπεται και τα άδεια του δωμάτια γεμίζουν από θρύλους και επισκέπτες που αναζητούν μεταφυσικές εμπειρίες.
Ποιο είναι το μέλλον από εδώ και στο εξής; Σύμφωνα με την απόφαση του ΥΠΕΝ, ως διατηρητέο χαρακτηρίστηκε συγκεκριμένα «το αρχικό κτίριο, όπως υφίστατο μέχρι το έτος 1965 και όχι οι μεταγενέστερες προσθήκες και επεμβάσεις που αλλοίωσαν τον χαρακτήρα του». Το κτίριο ανήκει στην ΕΤΑΔ Α.Ε. και οι χρήσεις του είναι κατοχυρωμένες στην κατηγορία του τουρισμού-αναψυχής. Προς το παρόν, τρέχει η διαδικασία εκπόνησης τεχνικοοικονομικής μελέτης, που θα καθορίσει τα επόμενα βήματα, όπως σημειώνεται σε ρεπορτάζ της Καθημερινής