Ασφάλεια στην Ευρώπη!»: αυτό είναι το σλόγκαν της πολωνικής προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης που ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου.
Αυτή η ασφάλεια έχει συνολικά επτά διαστάσεις: άμυνα, προστασία των συνόρων, αντιμετώπιση ξένων «παρεμβάσεων» και παραπληροφόρησης, οικονομία, ενέργεια, γεωργία και υγεία.
Για τους Πολωνούς, η Ε.Ε. θα πρέπει να ενεργήσει άμεσα και σοβαρά έναντι όλων αυτών των προκλήσεων. Το απαιτεί, άλλωστε, η νέα γεωπολιτική συγκυρία και η νέα «εποχή» στις διατλαντικές σχέσεις.
Το ερώτημα, ωστόσο, είναι εάν οι φιλόδοξοι αυτοί στόχοι της πολωνικής προεδρίας γίνονται αντιληπτοί με τον ίδιο τρόπο από το σύνολο των κρατών μελών της Ε.Ε., καθώς το βασικό διακύβευμα το επόμενο διάστημα δεν θα είναι άλλο από τη διατήρηση της ενότητας του μπλοκ.
Η «Κ» προσκλήθηκε -ανάμεσα σε άλλα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης- στην Πολωνία, στο πλαίσιο του καθιερωμένου ταξιδιού που διοργανώνει κάθε προεδρία του Συμβουλίου της Ε.Ε., προκειμένου να εξηγηθούν στους ανταποκριτές οι στόχοι και οι προτεραιότητες του κράτους μέλους που προεδρεύει κάθε εξάμηνο.
Εκείνο που έγινε αντιληπτό από την πρώτη μέρα των επαφών των δημοσιογράφων με μέλη της κυβέρνησης του Ντόναλντ Τουσκ είναι ότι η «απειλή» της Ρωσίας και το μέλλον του πολέμου στην Ουκρανία αποτελούν τις βασικές ανησυχίες της Βαρσοβίας.
Στο «πλευρό» της Πολωνίας στέκονται, κυρίως, οι χώρες της Βαλτικής, αλλά και η Φινλανδία, που συνεργάζονται στενά σε συγκεκριμένους τομείς, επί παραδείγματι για την καταπολέμηση της «εργαλειοποίησης» του μεταναστευτικού από τη Ρωσία, αλλά και των υβριδικών επιθέσεων στον κυβερνοχώρο.
«Σιδηρούν τείχος»
Σε σχέση με το μεταναστευτικό, η Βαρσοβία κρούει συχνά το «καμπανάκι» στις Βρυξέλλες για τον τρόπο που η Λευκορωσία –κατ’ απαίτηση της Μόσχας, όπως καταγγέλλεται– προωθεί ομάδες μεταναστών στα σύνορά της με την Πολωνία, προκειμένου να εισέλθουν στην Ε.Ε. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ είχε ζητήσει τον περασμένο Οκτώβριο από την Ε.Ε. να αποδεχθεί το αίτημά του να «παγώσουν» οι διαδικασίες ασύλου.
Κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της Πολωνίας, παράλληλα, έχει υψωθεί ένα νέο «σιδηρούν τείχος» με βασικό στόχο την αποτροπή δεκάδων χιλιάδων αφίξεων μεταναστών, που ωθήθηκαν να διασχίσουν τη Λευκορωσία προς την Πολωνία.
Η «Κ» βρέθηκε μαζί με άλλα ευρωπαϊκά μέσα στα σύνορα με τη Λευκορωσία, όπου αξιωματούχοι εξήγησαν στους δημοσιογράφους τον σκοπό ανέγερσης αυτού του νέου «τείχους» εντός της Ε.Ε.
Πρόκειται συγκεκριμένα για έναν φράχτη, ύψους 5 μέτρων με συρματοπλέγματα, ενώ περιμετρικά έχουν τοποθετηθεί θερμικές κάμερες προκειμένου να συνδράμουν στο έργο των συνοριοφυλάκων αλλά και του στρατού. Ο φράχτης κατασκευάζεται κατά μήκος μιας έκτασης 186 χιλιομέτρων στα σύνορα Πολωνίας – Λευκορωσίας, στην περιοχή Ποντλάσκι.
Το εκτιμώμενο κόστος υπολογίζεται έως τώρα -σύμφωνα με τις πολωνικές Αρχές- σε 500 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, για τη συνολική κατασκευή του θα απαιτηθούν περισσότερα από 2,3 δισ. ευρώ. Η Πολωνία έχει αναλάβει το κόστος, όμως, προσδοκά επιπρόσθετη βοήθεια από την Ε.Ε. με το επιχείρημα ότι πρόκειται για «ευρωπαϊκά σύνορα».
Μόνο το 2024, οι πολωνικές Αρχές κατέγραψαν περίπου 30.000 προσπάθειες παράτυπης εισόδου μεταναστών, που φέρονται να «εργαλειοποιούνται» από τη Ρωσία. Σύμφωνα με όσα εκτιμούν Πολωνοί αξιωματούχοι, η πλευρά Πούτιν σε συνεργασία με τον Αλεξάντερ Λουκασένκο της Λευκορωσίας μισθώνουν πτήσεις από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική φέρνοντας μετανάστες, τους οποίους στη συνέχεια προωθούν προς την Πολωνία, αλλά και τις χώρες της Βαλτικής, καθώς και την Φινλανδία.
«Αποτρεπτικός παράγοντας ο φράχτης»
Ο «φράχτης» ήδη λειτουργεί αποτρεπτικά, καθώς είναι σχεδόν αδύνατον για τον οποιοδήποτε να τον σκαρφαλώσει, εξήγησε ο ταξίαρχος Σλάβομιρ Κλεκότκα, διοικητής του τμήματος συνοριακής φρουράς στο Ποντλάσκι.
Η συνοριοφυλακή, όπως ανέφερε, αποτελείται από 2.200 άτομα, που υποστηρίζονται από τάγμα στρατού 6,000 ατόμων. Στη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων -λόγω ψύχους- έχουν καταγραφεί λίγες προσπάθειες διάσχισης των συνόρων, όμως κατά μέσο όρο μπορούν να φθάσουν τις 550 ημερησίως.
Σύμφωνα με οπτικό υλικό -που παρουσίασαν οι Πολωνοί αξιωματούχοι- και που συλλέχθηκε από τις κάμερες κατά μήκος των συνόρων, γίνεται φανερό ότι στις προσπάθειες αυτές οι μετανάστες καθοδηγούνται από Λευκορώσους συνοριακούς φρουρούς, που υποδεικνύουν ποια σημεία είναι πιο προσβάσιμα.
Η ανησυχία των πολωνικών Αρχών είναι ότι κατά τη διάρκεια των εκλογών στη Λευκορωσία την επόμενη εβδομάδα, ίσως ενταθούν οι προσπάθειες μεταναστών να διασχίσουν τα σύνορα.
Για τους Πολωνούς, ο φράχτης αποτελεί πάντως «ασπίδα» άμυνας. Κατά μήκος του έχουν τοποθετηθεί, μάλιστα, δεύτερες γραμμές συρματοπλέγματος και βαριές αντι-αρματικές κολόνες ανέφερε ο συνταγματάρχης Μαριούς Οτσάλσκι, που παραδέχθηκε ότι επί της ουσίας έχει δημιουργηθεί ένα νέο «σιδηρούν παραπέτασμα».
«Σεβασμός στο διεθνές δίκαιο»
Προσώρας η Πολωνία ισχυρίζεται ότι σέβεται τις ευρωπαϊκές αρχές και το διεθνές δίκαιο αναφορικά με τη μεταχείριση των μεταναστών. Στο Ποντλάσκι, άλλωστε, υπάρχει κέντρο καταγραφής αιτήσεων ασύλου, το οποίο επίσης επισκέφθηκαν οι δημοσιογράφοι.
Το κέντρο διαθέτει ειδικά δωμάτια φιλοξενίας, όπου οι μετανάστες διαμένουν για 28 ώρες περίπου, έως ότου ελεγχθούν τα έγγραφά τους και το εάν, τελικά, έχουν δικαίωμα χορήγησης ασύλου. Στην πλειοψηφία τους είναι νέοι άνδρες κυρίως από το Μαρόκο, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και τη Συρία, σύμφωνα με τους Πολωνούς αξιωματούχους.
Η Κομισιόν έδωσε πριν από λίγους μήνες το δικαίωμα στην πολωνική πολιτική ηγεσία να αναστείλει τις διαδικασίες ασύλου, ενώ η κυβέρνηση Τουσκ έχει ήδη καταθέσει το σχετικό νομοσχέδιο στο κοινοβούλιο. Μόλις εγκριθεί, κάτι που αναμένεται έως τον Μάιο, θα μπορούν οι πολωνικές Αρχές να στέλνουν πίσω παράτυπους μετανάστες.
«Δεν θα πρόκειται για επαναπροωθήσεις (pushbacks) αλλά για επιστροφές», εξήγησε ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών, αρμόδιος για τη μετανάστευση Ματσέι Ντουστσουκ.
Στο κέντρο στο Ποντλάσκι δεν φιλοξενούνταν πάντως κανένας μετανάστης. Οι τελευταίοι βρέθηκαν εκεί τον περασμένο Δεκέμβριο, ανέφεραν αξιωματούχοι. Συνολικά, το 2024 η Πολωνία κατέγραψε περίπου 10.000 παράτυπες εισόδους, ενώ προχώρησε στην εξέταση σχεδόν 2.800 αιτήσεων για παροχή ασύλου.