Η δυνατότητα διενέργειάς τους είχε προβλεφθεί με τον Ν. 4555/2018, πλην όμως η ισχύς του νόμου ως προς τα δημοψηφίσματα είχε ανασταλεί για ολόκληρη την προηγούμενη δημοτική και περιφερειακή περίοδο δυνάμει του άρ. 11 παρ. 1 του Νόμου 4674/2020, που ψηφίστηκε με πρωτοβουλία της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
Τα τοπικά δημοψηφίσματα διενεργούνται σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις των άρθρων 133-151 του νόμου 4555/2018. Σε επίπεδο δήμου αποφασίζονται είτε (α) κατόπιν απόφασης του δημοτικού συμβουλίου, με πλειοψηφία των 2/3 του συνόλου των μελών του, είτε (β) μετά από αίτηση αριθμού εγγεγραμμένων εκλογέων, ο οποίος δεν μπορεί να είναι μικρότερος του 10% του συνολικού αριθμού των εγγεγραμμένων εκλογέων του δήμου και, κατόπιν, έγκριση του δημοτικού συμβουλίου που λαμβάνεται με απλή πλειοψηφία.
Ο χαρακτήρας του δημοψηφίσματος ως αποφασιστικού ή συμβουλευτικού καθορίζεται στην απόφαση προκήρυξής του. Σε κάθε περίπτωση έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα το τοπικό δημοψήφισμα εάν το αντικείμενό του δεν ανάγεται στην αποφασιστική αρμοδιότητα του δήμου ή της περιφέρειας που το προκηρύσσει.
Χρήστος Λυντέρης
ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΤΟΠΙΚΑ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΑ
Επιμέλεια: Γιώργος Θωμάκος
Άρθρα 133-151 του Νόμου 4555/2018
Άρθρο 133: ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ
- Εθνική ασφάλεια
- Εξωτερική πολιτική
- Μεταναστευτική πολιτική
- Ερμηνεία και εφαρμογή διεθνών συνθηκών
- Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα
- Θέματα θρησκευτικής συνείδησης
- Δημοσιονομική διαχείριση ΟΤΑ
- Επιβολή τελών
- Ανακαθορισμός αριθμού και ορίων ΟΤΑ
Άρθρο 133: ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ
- Καθορίζεται στην απόφαση προκήρυξης: Αποφασιστικός ή Συμβουλευτικός (όταν το αντικείμενο είναι εντός της αποφασιστικής αρμοδιότητας του Δήμου)
- Συμβουλευτικός (όταν το αντικείμενο είναι εκτός της αποφασιστικής αρμοδιότητας του Δήμου)
Άρθρο 134: ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ
- Με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, με πλειοψηφία 2/3 του συνόλου των μελών.
- Με αίτηση του 10% των εγγεγραμμένων εκλογέων του Δήμου (η αίτηση κατατίθεται στην Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου και εισάγεται εντός μηνός στο Δημοτικό Συμβούλιο, το οποίο ελέγχει τις νόμιμες προϋποθέσεις και εγκρίνει με απλή πλειοψηφία)
Άρθρο 135: ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ
- ΟΧΙ σε προεκλογική περίοδο, οποιουδήποτε χαρακτήρα
- ΟΧΙ σε ημερολογιακό έτος Δημοτικών Εκλογών
- ΟΧΙ πριν περάσει έτος από το προηγούμενο
Άρθρο 136: ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗΣ
Η Απόφαση Προκήρυξης (ή Απόφαση Έγκρισης σε περίπτωση πρωτοβουλίας πολιτών), που λαμβάνεται από το Δημοτικό Συμβούλιο:
- Αναφέρει Ημερομηνία Διεξαγωγής, Χαρακτήρα, Ύψος Δαπάνης, και κάθε αναγκαίο θέμα.
- Δημοσιεύεται εντός 3 ημερών με ευθύνη του Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου (στο Δημοτικό Κατάστημα, σε μία Ημερήσια ή Εβδομαδιαία Έντυπη Εφημερίδα, στην Ιστοσελίδα του Δήμου)
- Κοινοποιείται στον Υπ. Εσωτερικών και στον καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργό.
- Δημοσιοποιείται κατά το δυνατόν ευρύτερα με φροντίδα του Δημοτικού Συμβουλίου.
Άρθρο 136: ΕΡΩΤΗΜΑ
- Καθορίζεται από εκείνον που αναλαμβάνει την πρωτοβουλία (σύμφωνα με το άρθρο 134).
- Πλήρες, σύντομο, σαφές.
- Οι εναλλακτικές απαντήσεις πρέπει να είναι δύο και προκαθορισμένες
Το Δημοτικό Συμβούλιο με πλειοψηφία 2/3 μπορεί
- Να αναδιατυπώσει ασαφές ή μεροληπτικό ερώτημα πρωτοβουλίας πολιτών, χωρίς να αφίσταται από το νόημα και τον σκοπό του.
- Να διεξάγει ταυτόχρονα δημοψηφίσματα και για άλλα θέματα.
Άρθρο 137: ΕΛΕΓΧΟΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ
- Η Απόφαση Προκήρυξης Δημοψηφίσματος αποστέλλεται στον Επόπτη ΟΤΑ μαζί με τα συνοδευτικά νομιμοποιητικά έγγραφα εντός 3 ημερών από την επομένη της συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου.
- Προσφυγές τρίτων κατά της νομιμότητα της Απόφασης Προκήρυξης Δημοψηφίσματος δύνανται να κατατεθούν ενώπιον του Επόπτη ΟΤΑ εντός 3 ημερών από τη δημοσίευσή της ή την ανάρτησή της στο διαδίκτυο.
- Ο Επόπτης ΟΤΑ: (α) Ελέγχει νομιμότητα Απόφασης. (β) Εκδίδει ειδική πράξη επικύρωσης ή ακύρωσης της Απόφασης εντός 7 ημερών από την παραλαβή της. (γ) Αποφαίνεται επί τυχόν προσφυγών τρίτων επί της Απόφασης Προκήρυξης Δημοψηφίσματος εντός 7 ημερών από την υποβολή τους.
- Η απόφαση του Επόπτη ΟΤΑ προσβάλλεται μόνο στα δικαστήρια.
Άρθρο 138: ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ
- Εντός 30 ημερών από τη δημοσίευση της Απόφασης.
- Διεξάγεται Κυριακή 07:00-19:00.
- Δικαίωμα ψήφου έχουν όσοι έχουν και στις Δημοτικές Εκλογές.
Άρθρο 139: ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ
- Δυνατότητα συμμετοχής Συλλογικοτήτων (επιστημονικών, επαγγελματικών, φορέων κοινωνίας πολιτών κλπ).
- Δυνατότητα συγκρότησης Επιτροπών Πρωτοβουλίας υπέρ μιας θέσης (ο Νόμιμος Εκπρόσωπος γνωστοποιείται στον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου).
- Το Δημοτικό Συμβούλιο λαμβάνει μέτρα για την πολύπλευρη ενημέρωση των πολιτών.
- Το Δημοτικό Συμβούλιο δύναται να συγκροτεί επιτροπή που να οργανώνει τον δημόσιο διάλογο με ισότητα και πλουραλισμό.
Άρθρο 140: ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
- Έσοδα και δαπάνες όσων μετέχουν στον δημόσιο διάλογο θεωρούνται εκλογικές.
- Όχι κρατική χρηματοδότηση.
- Απαγορεύεται η χρηματοδότηση από: (α) μη έχοντες την ελληνική ιθαγένεια, (β) ιδιοκτήτες/εκδότες εντύπων και ΜΜΕ, (γ) ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ, (δ) ΟΤΑ Α΄ και Β΄ βαθμού.
- Για κάθε φυσικό πρόσωπο επιτρέπεται χρηματοδότηση έως 100€.
- Ορίζεται όριο δαπανών για κάθε Πρωτοβουλία ίσο με το 30% του ορίου που ίσχυσε στις τελευταίες δημοτικές εκλογές για τον Συνδυασμό με τους περισσότερους υποψήφιους συμβούλους.
- Χορήγηση ή λήψη παράνομης χρηματοδότησης, ή υπέρβαση του ορίου δαπανών, τιμωρούνται με πρόστιμο ή και φυλάκιση. Οι ποινές βαρύνουν τον Νόμιμο Εκπρόσωπο της Πρωτοβουλίας.
Άρθρο 141: ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΕΚΛΟΓΙΚΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ
- Η Επιτροπή Πρωτοβουλίας ή και κάθε επιστημονική, επαγγελματική κλπ οργάνωση που συμμετέχει στο Δημοψήφισμα οφείλει: (α) Να συντάξει Έκθεση Εσόδων-Δαπανών. (β) Να θεωρήσει στην αρχή της προεκλογικής περιόδου και να τηρεί Βιβλίο Εσόδων-Δαπανών βάσει Άρθρου 9 του Ν. 3870/2010.
- Η Έκθεση Εσόδων-Δαπανών αποστέλλεται εντός μηνός από τη διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος στον Επόπτη ΟΤΑ και στον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου, ο οποίος την αναρτά στην Ιστοσελίδα.
- Αντίγραφο του Βιβλίου Εσόδων-Δαπανών κατατίθεται εντός 30 ημερών μετά το Δημοψήφισμα στην Επιτροπή Ελέγχου Δαπανών και Εκλογικών Παραβάσεων (κατά το άρθρο 143).
Άρθρο 142: ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ
Ισχύουν τα ανάλογα των εκλογών βάσει Π.Δ. 26/2012:
- Άρθρο 46 (απαγόρευση ανάρτησης πανώ, αφισών κλπ, εκτός των νομίμων χώρων).
- Άρθρο 49 (δημοσκοπήσεις).
Άρθρο 143: ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΔΑΠΑΝΩΝ ΚΑΙ ΕΚΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΡΑΒΑΣΕΩΝ
- Συγκροτείται με απόφαση του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης εντός 3 ημερών από την Προκήρυξη Δημοψηφίσματος.
- Ελέγχει καταγγελίες που έχουν κατατεθεί έως το τέλος της ψηφοφορίας.
Άρθρο 144: ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΙ – ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
- Ορίζονται από το οικείο Πρωτοδικείο.
- Οι αμοιβές καθορίζονται και καταβάλλονται από τον Δήμο με απόφαση του Δημάρχου.
Άρθρα 145-148: ΕΚΛΟΓΙΚΑ ΤΜΗΜΑΤΑ – ΨΗΦΟΔΕΛΤΙΑ – ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ
- Εκλογικά τμήματα: Τα ίδια με αυτά των Δημοτικών Εκλογών (άρθρο 145).
- Ψηφοδέλτια: Κατασκευάζονται με φροντίδα του Δήμου και πρέπει να είναι διαθέσιμα 5 ημέρες πριν την ψηφοφορία (άρθρο 146).
Άρθρο 149: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ
- Ο Πίνακας Αποτελεσμάτων αποστέλλεται από το Πρωτοδικείο στον Δήμαρχο, ο οποίος τον δημοσιεύει/δημοσιοποιεί.
- Έγκυρο θεωρείται το αποτέλεσμα εφόσον συμμετείχε το 40% των εγγεγραμμένων εκλογέων. Στην περίπτωση αυτή είναι δεσμευτικό.
Άρθρο 150: ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΥΡΟΥΣ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ
- Διεξάγεται από το οικείο Διοικητικό Εφετείο.
- Ένσταση υποβάλλεται στο οικείο Πρωτοδικείο ενός 7 ημερών από τη δημοσίευση του αποτελέσματος και διαβιβάζεται στο αρμόδιο για την εκδίκασή της δικαστήριο.
- Οι ενστάσεις συζητούνται εντός μηνός από την κατάθεσή τους και η απόφαση εκδίδεται εντός μηνός από τη συζήτηση.
Άρθρο 151: ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Επιμέλεια: Γιώργος Θωμάκος
Βλ. τον πλήρη Νόμο 4555/2018 και αναλυτικά τα άρθρα 133-151, σε επιμέλεια Χρήστου Λυντέρη.