*Της Χίλντας Παπαδημητρίου
Οι κρυμμένες ιστορίες πίσω από τα τραγούδια
Τα μουσικά βιβλία είναι μια πονεμένη ιστορία στην Ελλάδα. Έχουν αποκτήσει κακή φήμη (και δικαίως) λόγω της αρπακολλατζίδικης συλλογής πληροφοριών σε απαράδεκτες μεταφράσεις που χαρακτήριζαν πολλές εκδόσεις της δεκαετίας του ’80 και του ’90, αλλά και της γενικότερης αδιαφορίας που υπάρχει στους κύκλους των φανατικών μουσικόφιλων: έλα μωρέ, τι θα μου πει εμένα που δεν το ξέρω ήδη (έλεγαν παλιότερα) ή που δεν μπορώ να το βρω στο ίντερνετ (λένε σήμερα). Οι εκδοτικοί οίκοι είναι διστακτικοί ίσως λόγω του δισταγμού του αναγνωστικού κοινού, με σπάνιες εξαιρέσεις τα βιβλία για τον Bob Dylan και τον Leonard Cohen. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να λείπουν τα πιο θεωρητικά βιβλία για το ροκ εν ευρεία έννοια μουσική, την εξέλιξή της από μια χορευτική εφηβική μόδα σε κάτι περίτεχνο και πολύπλοκο που αρνείται να ενταχθεί και να χωρέσει σ’ έναν ορισμό.
Όλα αυτά δίνουν ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα στην προσπάθεια του Τάσου Βαφειάδη, ενός χημικού που αγαπάει τη μουσική και συγκέντρωσε σε έναν μικρό τόμο 330 σελίδων ιστορίες για γνωστά και άγνωστα τραγούδια. Στο πρώτο βιβλίο του συντελείται κι ένα είδος ιστορικού συμβιβασμού, αφού συνυπάρχουν ο Ray Charles με τον David Bowie και οι Chic με τον Woody Guthrie, ενώ χρονικά ξεκινάει με το περίφημο «Which Side are You On?» (1931) και καταλήγει στο «Black Man in a White World» του Michael Kiwanuka (2016).
Απευθύνεται περισσότερο σε όσους αγαπούν τη μουσική χωρίς εμμονές, σ’ αυτούς που την απολαμβάνουν χωρίς να γνωρίζουν απέξω κι ανακατωτά όλη τη δισκογραφία του αγαπημένου τους συγκροτήματος.
Γράφει στον πρόλογό του ο συγγραφέας:
«Εκτός από γάλα μεγάλωσα και με τραγούδια. Όμορφα, άσχημα, γλυκανάλατα, θολά, αυτά άκουγα, αυτά μου έλαχαν, αυτά με σημάδεψαν… Το τι σκεπτόμαστε όμως εμείς όταν ακούμε μια σύνθεση, δεν έχει καμία σχέση με αυτό που είχε στο μυαλό του ο δημιουργός. […] Η ιδέα για το βιβλίο γεννήθηκε όταν κατά τύχη διάβασα την ιστορία του “Dance me to the end of love”. Ξαφνιάστηκε με το πόσο απείχε η πηγή έμπνευσης του Leonard Cohen απ’ αυτό που είχα στο μυαλό μου. Άρχισα να ψάχνω κι άλλες κρυμμένες ιστορίες. Εντυπωσιασμένος από τα ευρήματα, αποφάσισα να τις συλλέξω και να τις καταγράψω. Στο βιβλίο που προέκυψε δεν περιέλαβα τα καλύτερα, ούτε τα πιο αντιπροσωπευτικά ή τα πιο επιδραστικά τραγούδια της σύγχρονης μουσικής. Επίσης δεν περιέλαβα αποκλειστικά τα αγαπημένα μου (κάποια προφανώς είναι). Στις σελίδες του βρίσκονται τραγούδια που οι ιστορίες τους έχουν (μικρό ή μεγάλο) ενδιαφέρον και που (σχεδόν όλα) κάποια στιγμή βρέθηκαν στις αντιγραμμένες TDK κασέτες μου, στα χιλιοπαιγμένα βινύλιά μου, στα αστραφτερά CD και στα –πιο πρόσφατα– άυλα mp3 μου».
 |
Ανοίγω στην τύχη το βιβλίο και πέφτω πάνω στην ιστορία του «Riders on the Storm», των Doors, το οποίο μουσικά ξεκίνησε από αυτοσχεδιασμούς πάνω στο «(Ghost) Riders in the Sky» του Stan Jones, ένα παλιό κάντρι τραγούδι. Ο Morrison πρόσθεσε διαφορετικούς στίχους, με θέμα έναν μανιακό δολοφόνο που κάνει οτοστόπ, ο Manzarek την αξέχαστη εισαγωγή με το ηλεκτρικό του πιάνο και… the rest is history.
Το βιβλίο είναι ένας θησαυρός αυτών των χρήσιμων και άχρηστων πληροφοριών, των trivia, που λατρεύουν οι λάτρεις της μουσικής, αλλά δεν απευθύνεται στους επαΐοντες μόνο. Απευθύνεται περισσότερο σε όσους αγαπούν τη μουσική χωρίς εμμονές, σ’ αυτούς που την απολαμβάνουν χωρίς να γνωρίζουν απέξω κι ανακατωτά όλη τη δισκογραφία του αγαπημένου τους συγκροτήματος. Όπως πάντοτε, ο ίδιος ο συγγραφέας τα λέει καλύτερα: «Με το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας δεν σκοπεύω μόνο να φωτίσω τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τα τραγούδια. Ευελπιστώ να αποτελέσει έναυσμα ώστε ο αναγνώστης να ακούσει αγαπημένα του κομμάτια σαν να είναι η πρώτη φορά, ή να εκτιμήσει αυτά που μέχρι εχτές του ήταν άγνωστα ή αδιάφορα. Ακόμα όμως και να μη συμβεί αυτό, διαβάζοντάς το, ελπίζω να κάνει 101+1 μικρά ταξίδια σε μακρινές πόλεις, σε κάποιες άλλες εποχές, σε ένα άλλο ηχοτρόπιο».
Ιστορίες από τη μουσική πλευρά της ζωής
Όταν πιστεύεις σ’ αυτό που θέλεις να κάνεις κι όταν το κάνεις με μεράκι, ξεπερνάς όλα τα κλισέ της αγοράς. Ναι, τα μουσικά βιβλία μπορούν να είναι εμπορικά και να επανεκδίδονται, όπως μας απέδειξε ο Τάσος Βαφειάδης. Ο συγγραφέας, στο δεύτερο βιβλίο του, έβαλε πιο ψηλά τον πήχη. Συγκέντρωσε αφηγήσεις που αφορούν όχι μόνο τραγούδια, αλλά άλμπουμ, ορχηστρικά κομμάτια, συναυλίες, βίντεο κλπ, μέσα από τις αφηγήσεις των δημιουργών τους. Και γράφει: «Για κάποιες ιστορίες που ήθελα να αποτυπώσω και δεν βρήκα πληροφορίες, απευθύνθηκα στους ίδιους τους δημιουργούς και είχα τη μεγάλη χαρά να μου απαντήσουν. Έτσι, στο βιβλίο περιλαμβάνονται αποκλειστικές αφηγήσεις των Calexico, Chris & Carla, Annie Clark, Madrugada, Tuxedomoon, κλπ».
Η ιστορία της πρώτης ροκ συναυλίας που έγινε στην Αθήνα τον Μάρτιο του 1980, όταν οι Police έπαιξαν στο γήπεδο του Σπόρτινγκ. Για όσους δεν ήταν εκεί, να πούμε ότι έγινε πανζουρλισμός, έπεσε ξύλο με την αστυνομία, ο ήχος ήταν κακός – αλλά άνοιξε τον δρόμο για να ακολουθήσουν πολλές ακόμα συναυλίες, με ή χωρίς κλοτσοπατινάδα.
Ξεκινάει ο συγγραφέας από το Happy Birthday (1893), (το γνωστό τραγουδάκι που ως το 2016 έπρεπε να πληρώνει κανείς δικαιώματα για τη δημόσια αναπαραγωγή ή χρήση του), περνάει από τα ραγκτάιμ και την τζαζ και εξαπλώνεται σε κάθε είδος μουσικής του 20ού αιώνα (κάντρι, μπλουζ, ροκ, χιπ χοπ, κλπ), μεταφέροντας τις αφηγήσεις των δημιουργών ή όσων βρέθηκαν εκεί την κατάλληλη στιγμή, από βιογραφίες, αυτοβιογραφίες, βιβλία ιστορίας και θεωρίας της μουσικής, και προσωπικές αφηγήσεις. Στο τέλος του επίσης μικρού τόμου των 360 σελίδων ο Βαφειάδης αναφέρει λεπτομερώς τις πηγές του, που είναι πράγματι εντυπωσιακές.
 |
Αλλά και οι ιστορίες είναι ενδιαφέρουσες, απίστευτες, συναρπαστικές. Παραθέτω μερικούς τίτλους: Από τη Νέα Υόρκη στο Πακιστάν και ξανά πίσω. Οι πειρατές των ραδιοκυμάτων. Τη νύχτα που σώθηκε η Βοστώνη. Πόσοι οργασμοί χωράνε σε ένα τραγούδι. Το μουσικό (κόλπο) του αιώνα. Η τεράστια δύναμη των βιντεοκλίπ. Ποιος μπορεί να τα βάλει με τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Το φετίχ του βινυλίου. (Για να μη σας μείνει η απορία: το περιοδικό Time έχει αποφανθεί ότι το «Love to love you, baby», με τη Donna Summer, περιέχει 22 οργασμούς).
Ανοίγω πάλι στην τύχη το βιβλίο και πέφτω Στο Τέλος της Ξηρασίας, την ιστορία της πρώτης ροκ συναυλίας που έγινε στην Αθήνα τον Μάρτιο του 1980, όταν οι Police έπαιξαν στο γήπεδο του Σπόρτινγκ. Για όσους δεν ήταν εκεί, να πούμε ότι έγινε πανζουρλισμός, έπεσε ξύλο με την αστυνομία, ο ήχος ήταν κακός – αλλά άνοιξε τον δρόμο για να ακολουθήσουν πολλές ακόμα συναυλίες, με ή χωρίς κλοτσοπατινάδα. Επιλέγω την ιστορία Η Μεγαλύτερη Συναυλιακή Απάτη που Έγινε Ποτέ, κυρίως για το δεύτερο μέρος της, τη συναυλία που υποτίθεται ότι θα έδιναν οι Clash σε ένα πλοίο, στα ανοιχτά της Θεσσαλονίκης. Το Clash on Boat, που ήταν προγραμματισμένο για τις 9 Σεπτεμβρίου 1989, δεν έγινε ποτέ φυσικά αλλά διαβάζοντας την ιστορία, δεν μπορείς να μη γελάσεις (ή τουλάχιστον εμείς που δεν είχαμε δώσει 1.500 δραχμές για εισιτήριο με ποτό).
Η ποπ κουλτούρα είναι η ιστορία του 20ού αιώνα, κατά την άποψή μου, και οι ιστορίες και των δύο βιβλίων του Τάσου Βαφειάδη μάς προσφέρουν μια χορταστική φέτα αυτής της ιστορίας.
* Η ΧΙΛΝΤΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ είναι μεταφράστρια και συγγραφέας. Το επόμενο διάστημα κυκλοφορεί το καινούργιο της αστυνομικό μυθιστόρημα «Ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου» (εκδ. Μεταίχμιο).