Το βιβλίο H αντίσταση στον Δαρβίνο και άλλα 13 ετερόδοξα κείμενα (εκδ. Πατάκη) μοιάζει με σύνοψη των ιδεών του πολύπλευρου πνεύματος, της δύναμης της φύσεως που ονομάζεται Νίκος Δήμου.
Μετά από 64 βιβλία και σχεδόν 500.000 αντίτυπα, ο Νίκος Δήμου εξηγεί –για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι– γιατί στην Ελλάδα αντιστεκόμαστε στη θεωρία της εξέλιξης, πώς εξελίχθηκε το φαινόμενο του εγχώριου λαϊκισμού, γιατί οφείλουμε την ταυτότητά μας ως Νεοέλληνες στους Γερμανούς και ποια είναι τα 11 φιλοσοφικά ερωτήματα στα οποία δεν θα απαντήσουμε ποτέ.
Ωστόσο, μεταξύ των ερωτημάτων του βιβλίου, μερικά απαντώνται: όπως τα περί της δήθεν περίπλοκης σχέσης της Ελλάδας με τη Δύση, τα περί της διελκυστίνδας μεταξύ θεοκρατίας και εκκοσμίκευσης, τα περί της επιρροής του Νίτσε στη ζωή μας στον 20ό και τον 21ο αιώνα.
 |
Ο Νίκος Δήμου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1935. Αποφοίτησε από το Κολλέγιο Αθηνών το 1954. Αφού σπούδασε επί έξι χρόνια φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία (έντυπη, ραδιοφωνική και τηλεοπτική), με τη διαφήμιση (την οποία προήγαγε σε τέχνη σε μια εποχή όπου βρισκόταν σε εμβρυϊκή κατάσταση), με τη φωτογραφία και προπάντων με τη συγγραφή· με όλα τα είδη του γραπτού λόγου: δοκίμια, πεζογραφία, ποίηση, σάτιρα, κριτική, αφορισμούς, επιφυλλίδες. Μερικοί αναγνώστες τον γνώρισαν από το «Βιβλίο των γάτων», άλλοι από τα άρθρα του για την αυτοκίνηση και την τεχνολογία ή από τις τηλεοπτικές εκπομπές του Διάλογοι που άφησαν εποχή διότι ήσαν αληθινοί διάλογοι. |
Ο Νίκος Δήμου έχει αυτοβιογραφηθεί (στο βιβλίο Οι δρόμοι μου, εκδ. Πατάκη): εδώ σημειώνει μερικές όψεις της προσωπικής του ζωής· την αγάπη για την κλασική μουσική και την εμπειρία του ως συγγραφέα που είναι ταυτοχρόνως και «σύζυγος ιατρού».
Το βλέμμα είναι παιγνιώδες σαν εκείνο των αγαπημένων του γάτων, ενώ πάντοτε υποβόσκει η δυστυχία του να είναι Έλληνας.
Το βλέμμα είναι παιγνιώδες σαν εκείνο των αγαπημένων του γάτων, ενώ πάντοτε υποβόσκει η δυστυχία του να είναι Έλληνας.
Το βιβλίο συμπυκνώνει έναν αιώνα σκέψεων και παρατηρήσεων· έναν αιώνα απορίας –και ανυπομονησίας– μπροστά στα πολυσυζητημένα προβλήματα της ελληνικής παράδοσης και της ταυτότητας, καθώς και των μεγάλων βασανιστικών, ή μη, γεγονότων της ύπαρξης. Όπως και παλιότερα στο Ασκήσεις ελευθερίας (εκδ. Τυπωθήτω, Δαρδανός), η νηφάλια κριτική ματιά του Νίκου Δήμου αμφισβητεί τις κυρίαρχες φαντασιώσεις, υπερασπίζεται την ατομικότητα και στέκεται απέναντι στον εθνικισμό, στη θρησκοληψία και στον πουριτανισμό.
Aπόσπασμα από το βιβλίο:
«Δεν είναι η θρησκεία που αντιμάχεται τον Δαρβίνο — αλλά αυτό που γέννησε τη θρησκεία. Η ανάγκη του ανθρώπου για νόημα, η οποία τον οδήγησε στο να εφεύρει θεούς και σωτήρες, δημιουργούς και θαυματοποιούς. Ο άνθρωπος δεν αντέχει την τυχαιότητα. Δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι είναι μια τυχαία μετάλλαξη μιας μακράς αλυσίδας από πλάσματα που εξελίχθηκαν σε έναν τυχαίο πλανήτη χαμένο μέσα σε δισεκατομμύρια άστρα που ανήκουν σε εκατομμύρια γαλαξίες. Θέλει νόημα, σχέδιο, σκοπό. Η ανάγκη αυτή είναι πρωταρχική — τόσο που, όπως θα γνωρίζετε καλύτερα από μένα, νευροεπιστήμονες έχουν εντοπίσει κέντρα του εγκεφάλου όπου λένε ότι εδράζεται η πίστη. Όπως για τις ναρκωτικές ουσίες υπάρχουν κέντρα υποδοχής — έτσι και για το «όπιο του λαού», όπως το είχε ονομάσει ο Μαρξ, υποθέτουν την ύπαρξη υποδοχέων. Αν αυτό αληθεύει, ο Δαρβίνος έχει έναν εχθρό πολύ πιο δυνατό από τον Θεό — τον ίδιο τον άνθρωπο, δημιουργό των Θεών.
Διαβάζοντας το βιβλίο του Λευτέρη Ζούρου Ας συμφιλιωθούμε με τον Δαρβίνο συνάντησα την επιστημονική ερμηνεία για τις εικασίες μου. Αυτό που αντιτίθεται στον Δαρβίνο δεν είναι άλλο παρά μια «Δαρβινική Πλάνη». Ο ορισμός αυτής της πλάνης περιλαμβάνει τέσσερις προ τάσεις: 1. Η διαδικασία της οποίας είμαστε το αποτέλεσμα δεν οδηγεί κατ’ ανάγκη στην αντικειμενική γνώση του κόσμου∙ 2. Μεταξύ μιας ορθής και μιας λανθασμένης άποψης θα επικρατήσει εκείνη που προκαλεί την ταχύτερη εξάπλωση του γονιδίου∙ και 3. Αν το γονίδιο που εξαπλώνεται γρηγορότερα επάγει τη λανθασμένη εντύπωση, τότε έχουμε «δαρβινική πλάνη». Οι δαρβινικές πλάνες απορρίπτονται μέσω της επιστήμης.
Στις δαρβινικές πλάνες συγκαταλέγει η επιστήμη την ιδιοκεντρική πλάνη, την τελεολογική, τις μεταφυσικές δοξασίες — και την αυταπάτη για την ελευθερία της βούλησης. Πρόκειται για πλάνες που μας βοηθάνε να αντεπεξέλθουμε στη μάχη της εξέλιξης — για μερικές μάλιστα, όπως οι μεταφυσικές δοξασίες, υπάρχει υπόνοια πως είναι καταγραμμένες και στο DNA μας. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που σε όλη του την ιστορία ο άνθρωπος δημιουργούσε Θεούς. Και καλά σε χρόνους πρωτόγονους, όπου ούτε τη βροντή και την αστραπή δεν μπορούσε να ερμηνεύσει — αλλά και σήμερα, με όλες τις επιστημονικές του γνώσεις, παραμένει ανοιχτός σε κάθε πίστη και κάθε δεισιδαιμονία. Κοινωνίες με υψηλό επίπεδο μόρφωσης και ζωής, όπως η αμερικανική, βρίθουν από προφήτες, τηλε-ευαγγελιστές, ψευδο- και παρα-θρησκείες. Εκεί άλλωστε ξεπήδησε και η σθεναρότερη αντίσταση στην εξελικτική θεωρία. Η ζωή του ανθρώπου είναι μια σειρά από γεγονότα που καταλήγουν στον θάνατο. Άραγε τα γεγονότα είναι τυχαία και ο θάνατος το οριστικό τέλος μιας ύπαρξης εξίσου ασήμαντης στην παρουσία της όσο ένα μυρμήγκι;
Αδιανόητο! Φαίνεται ότι είναι ζωτική ανάγκη: ο άνθρωπος θέλει μεταφυσικό νόημα στη ζωή και τον θάνατό του. Χρειάζεται δημιουργό, πατέρα παντοδύναμο και πανάγαθο. Απαιτεί να είναι το αποτέλεσμα μιας ξεχωριστής διαδικασίας — ένα ξεχωριστό ον. Να υπάρχει γι’ αυτόν επιβράβευση και ανταμοιβή και τώρα και μετά.
Η εξελικτική θεωρία τον αποστερεί από όλα αυτά τα μυθικά που ο ίδιος δημιούργησε. Τον καθιστά άκληρο, πλάνητα, ορφανό. Δεν είναι πια ο σταρ της αφήγησης, με του οποίου τις πράξεις και τις ανομίες ασχολείται ο ίδιος ο Θεός. Μέχρι που να στείλει τον γιο του για να σώσει το «αποκορύφωμα της δημιουργίας» από τις αμαρτίες του.»