Τελικά πού πηγαίνουν τα πλαστικά απορρίμματα που ρίχνουμε στους κάδους ανακύκλωσης; Η απάντηση δεν είναι καθόλου ενθαρρυντική, σύμφωνα με το πόρισμα σχετικής έρευνας των δημοσιογράφων Αλεξίας Καλαϊτζή, Γιώργου Χρηστίδη και του φωτορεπόρτερ Αλέξανδρου Αβραμίδη, η οποία παρουσιάστηκε σε ανοιχτή εκδήλωση χθες, Πέμπτη 21 Μαρτίου, στις εγκαταστάσεις του μη κερδοσκοπικού δημοσιογραφικού οργανισμού iMEdD.
Την εκδήλωση διοργάνωσε ο iMEdD σε συνεργασία με τον δημοσιογραφικό οργανισμό Solomon.
Η πεντάμηνης διάρκειας έρευνα σχετικά με την ανακύκλωση των πλαστικών απορριμμάτων, με τίτλο «Στα χνάρια των πλαστικών σκουπιδιών της Ελλάδας», πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 4ου κύκλου του iMEdD incubator, που είχε ως θέμα την κλιματική ανισότητα. Σε συνεργασία με το ελληνικό γραφείο της Greenpeace και το Basel Action Network, οι ερευνητές κατάφεραν να «παγιδεύσουν» τα πλαστικά απορρίμματα στους μπλε κάδους με ανιχνευτές GPS, καταγράφοντας την πορεία τους και φτάνοντας μέχρι τα μέρη που καταλήγουν.
Παράλληλα με αυτή τη χαρτογράφηση, εξετάστηκε το ποσοστό των πλαστικών απορριμμάτων που ανακυκλώνονται στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα εμπόδια στη μείωση του πλαστικού στην Ευρώπη, καθώς και το τι συμβαίνει με όσα πλαστικά δεν ανακυκλώνονται.
Τελικός προορισμός οι χωματερές και οι ξένες χώρες
Όπως διαπιστώθηκε, πολλά από τα «παγιδευμένα» σκουπίδια που απορρίφθηκαν σε μπλε κάδους διάφορων πόλεων κατέληξαν τελικά σε χωματερές, αντί να ανακυκλωθούν. «Τοποθετήσαμε τράκερς σε πλαστικά σκουπίδια που απορρίφθηκαν σε μπλε κάδους και ακολουθήσαμε την πορεία τους. Τα είδαμε να καταλήγουν σε χωματερές, να εξάγονται στα Βαλκάνια και να καταρρίπτουν πολλούς από τους μύθους γύρω από την ανακύκλωση», δηλώνει η ερευνητική ομάδα.
Τα στοιχεία έδειξαν και κάτι άλλο: Ακόμα και από τα ανακυκλώσιμα πλαστικά που έφτασαν στο στάδιο της διαλογής, πολλά κατέληξαν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, σε φορτία που, κατ’ αρχάς, επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα με επιπλέον εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Σύμφωνα με στοιχεία που παραχώρησε στους ερευνητές η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, η οποία διαχειρίζεται το περιεχόμενο των γνωστών μπλε κάδων, μόλις το 50% του περιεχομένου τους οδηγείται στην ανακύκλωση. Κάτι τέτοιο επιβεβαιώνεται και από τη δημοσιογραφική έρευνα.
Το έτερο 50% του υλικού αυτού συνήθως εξάγεται, όπως αναφέρει στους ερευνητές ο Κωνσταντίνος Βεργανελάκης, μηχανολόγος-μηχανικός και υπεύθυνος λειτουργίας του Κέντρου Διαλογής και Ανάκτησης Υλικών (ΚΔΑΥ) της εταιρείας WATT AE στο Κορωπί. «Εμείς εξάγουμε και Ευρώπη και Ασία, ανάλογα με τη φύση του υλικού. Συνήθως τα εύκαμπτα υλικά, όπως η σακούλα, πηγαίνουν σε βαλκανικές χώρες», επισημαίνει.
Χρυσοφόρα deals πωλήσεων… σκουπιδιών σε φτωχότερα κράτη-μέλη
Η Ecoinvest είναι μία από τις ηγέτιδες εταιρείες στον κλάδο της ανάκτησης στη Βουλγαρία, με μερίδιο 10% στην εγχώρια αγορά αποβλήτων συσκευασίας. Επίσης, είναι μία από τις 177 εταιρείες που έχουν λάβει άδεια εισαγωγής σκουπιδιών από το εξωτερικό, με σκοπό την ανάκτηση, πολλές από τις οποίες ιδρύθηκαν ή επέκτειναν τις δραστηριότητές τους μετά την απαγόρευση εισαγωγής στερεών αποβλήτων που επέβαλε η Κίνα το 2018. Όπως εξηγούν οι ερευνητές, αυτή η τάση «επηρεάζει πρωτίστως τις φτωχότερες χώρες και τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, όχι μόνο σε χώρες όπως η Ινδονησία, αλλά και εντός Ευρώπης, όπου φτωχότερα μέλη της ΕΕ μετατρέπονται σε αποθετήρια πλαστικών αποβλήτων πιο ανεπτυγμένων εταίρων τους».
Και συνεχίζουν: «Η Ελλάδα είναι βασικός προμηθευτής πλαστικού σκουπιδιού τόσο της εταιρείας Ecoinvest, όσο και της Βουλγαρίας γενικότερα – και γίνεται όλο και σημαντικότερος. Οι εισαγωγές από τη χώρα μας αυξάνονται αλματωδώς τα τελευταία χρόνια: 48.000 τόνοι το 2022, ποσότητα υπερδιπλάσια σε σχέση με το 2020».
Η τροφοδοσία των γραμμών παραγωγής τέτοιων εταιρειών μετατρέπει τα σκουπίδια σε ένα πρώτης τάξεως εμπορεύσιμο προϊόν. «Για τους περισσότερους, αυτά είναι απλώς σκουπίδια. Για εμάς, είναι η αρχή της επιχειρηματικής μας δραστηριότητας. Θα τα παρομοίαζα με χρυσάφι», δηλώνει ένας Βούλγαρος τεχνοκράτης στους δημοσιογράφους που εκπόνησαν την έρευνα.
Το «καλό» και το «κακό» πλαστικό
Όπως περιγράφει ο Οκτάβιαν Μπερτσεάνου, πρώην επικεφαλής του σώματος περιβαλλοντικής επιθεώρησης της Ρουμανίας και επί χρόνια ακτιβιστής στον τομέα της εισαγωγής αποβλήτων, το «καλό» πλαστικό, το οποίο σύμφωνα με τον ίδιο δεν ξεπερνάει το 15% του συνόλου των ρουμανικών εισαγωγών, έχει αξία κι έτσι καταλήγει στα εργοστάσια ανάκτησης, ώστε να αποκτήσει μια δεύτερη ζωή.
Αντιθέτως, το κακής ποιότητας πλαστικό, από το οποίο οι χώρες θέλουν να απαλλαγούν, καταλήγει σε χωράφια, σε νόμιμες ή «αόρατες» παράνομες χωματερές, κάτι που φαίνεται ότι συμβαίνει και στη χώρα μας, εάν κρίνουμε από τις διαπιστώσεις της επίμαχης έρευνας.
Ολοταχώς προς επιδείνωση
Με αυτά τα δεδομένα, εύλογα η ετήσια παραγωγή πλαστικών παγκοσμίως όχι μόνο δεν μειώνεται, αλλά αυξάνεται αλματωδώς. «Εκτοξεύτηκε από τους 234 εκ. τόνους το 2000 σε 460 το 2019. Κατά την ίδια περίοδο, τα πλαστικά απόβλητα υπερδιπλασιάστηκαν.
Η δε ζήτηση συνεχίζει να αυξάνεται εκθετικά. Σύμφωνα με τον Οικονομικό Οργανισμό Συνεργασίας και Ανάπτυξης, μέχρι το 2060 η κατανάλωση πλαστικού θα έχει τριπλασιαστεί», αναφέρουν οι ερευνητές.