Δίσκοι βινυλίου: Οι πραγματικοί αριθμοί, τα προβλήματα στην παραγωγή, οι συλλέκτες και η περιβαλλοντική επιβάρυνση
«Κάποιος προσπάθησε κάποτε να με πείσει ότι τα CD είναι καλύτερα από τους δίσκους βινυλίου γιατί δεν έχουν επιφανειακό θόρυβο. Του είπα ότι η ίδια η ζωή έχει θόρυβο στην επιφάνειά της». Ο John Peel, στον οποίο ανήκει το προηγούμενο quote, ήταν ο μακροβιότερος DJ του BBC Radio, με τα «John Peel Sessions» πολλών σπουδαίων καλλιτεχνών, να έχουν γράψει τη δική τους ιστορία στο πεντάγραμμο. Η εκπομπή του Peel κράτησε από το 1967, μέχρι και τον θάνατό του, το 2004.
Τι δείχνουν οι αριθμοί για την «επιστροφή του βινυλίου»
Πώς μετριέται ουσιαστικά η περίφημη «επιστροφή του βινυλίου»; Τι σημαίνει σε πραγματικούς αριθμούς αυτή η φράση, στην εποχή του YouTube, του Spotify και όλων των άλλων μέσων για ταχύτατη κατανάλωση μουσικής; Σε πρόσφατες μετρήσεις, τα LPs (Long Play, δίσκοι 33 στροφών) αποτελούν το 43% των πωλήσεων albums σε φυσικό format, αριθμός που θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικός αν δεν αντιστοιχούσε στο 5% των συνολικών πωλήσεων albums, σε οποιαδήποτε μορφή, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών. Κατά τη δεκαετία του 1970 και μέχρι τις αρχές των 80s, οι ετήσιες πωλήσεις βινυλίου δεν έπεφταν κάτω από τα 250 εκατομμύρια αντίτυπα, νούμερο που τα 41 περίπου εκατομμύρια του 2022 δεν απειλούν με κανέναν τρόπο. Με εκδηλώσεις όπως η Black Friday και η Record Store Day, οι πωλήσεις του format διατηρούνται σε σχετικά υψηλά επίπεδα, ενώ υπερεπιτυχημένοι εμπορικά καλλιτέχνες όπως οι Rolling Stones και η Taylor Swift, ενθαρρύνουν την αγορά βινυλίου. Στο αχανές όμως τοπίο της σύγχρονης βιομηχανίας, με την αύξηση του streaming και την υπερπροσφορά μουσικής στο διαδίκτυο, η επιβίωση μικρότερων εμπορικά σχημάτων και καλλιτεχνών μέσω της πώλησης albums σε φυσικό format, είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα.
Τι είναι όμως ο δίσκος βινυλίου; Ή μάλλον καλύτερα, το βινύλιο; Πρόκειται για έναν τύπο πλαστικού που κατασκευάζεται από πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC), και εκτός των δίσκων, χρησιμοποιείται σε σωληνώσεις και άλλα προϊόντα. Είναι υλικό γνωστό για την ευελιξία και ανθεκτικότητα του, τις προηγούμενες (πολλές) δεκαετίες δε, έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην αναζήτηση του κοινού για έναν ασφαλή και αξιόπιστο τρόπο διανομής και αναπαραγωγής της μουσικής. Ωστόσο, δεν πρόκειται για το πλέον φιλοπεριβαλλοντικό μέσο, ειδικά σε περίπτωση καύσης όπου και απελευθερώνονται ένα σωρό επιβλαβείς χημικές ουσίες (π.χ. διοξίνες). Αντίστοιχη ρύπανση προκαλείται από την παραμονή δίσκων βινυλίων σε χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), λόγω του γεγονότος ότι το PVC δεν είναι βιοδιασπώμενο. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν κάποιες αξιόλογες προσπάθειες για το μετριασμό των επιπτώσεων του PVC στο περιβάλλον, ανάμεσα τους και η χρήση του τερεφθαλικού πολυαιθυλενίου, γνωστού ως PET, του πιο κοινού ανακυκλωμένου πλαστικού στον κόσμο, με μεγάλη ποικιλία εφαρμογών όπως ηλεκτρικά εξαρτήματα, δοχεία για τρόφιμα κλπ.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η βιομηχανία παραγωγής δίσκων βινυλίων
Άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η βιομηχανία παραγωγής δίσκων βινυλίου, συνοψίζονται στα εξής:
- Πρωτοφανής, εδώ και δεκαετίες, έλλειψη ρητίνης με το κόστος της να έχει αυξηθεί πάνω από 75%
- Μεγάλο μερίδιο της αγοράς χαρτονιού από την πανδημία κι έπειτα, καλύπτεται από την Amazon και άλλους αντίστοιχους πωλητές
- Έλλειψη νικελίου και αύξηση τιμών από τη Ρωσία που είναι και ο κύριος προμηθευτής
- Κατακόρυφη αύξηση των τιμών μετά τον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας
- Αύξηση τιμών του φυσικού αερίου με αντίστοιχη αύξηση του κόστους παράδοσης και λειτουργίας των εργοστασίων και τέλος
- Σταθερά μεγάλο ανθρακικό αποτύπωμα κατά τη δημιουργία των δίσκων.
Σε μία παγκοσμιοποιημένη κοινωνία η οποία θέτει όλο και πιο ψηλά τη φιλοπεριβαλλοντική ατζέντα, η βιωσιμότητα της παραγωγής των δίσκων βινυλίου και η ελάττωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, είναι πλέον ζωτικής σημασίας. Αυτό έχει άμεση σχέση με την αποθήκευσή τους και ως γνωστόν, συνίσταται η τοποθέτησή τους σε όρθια θέση. Απαραίτητο είναι και το προστατευτικό αντιστατικό κάλυμμα, ώστε να αποφεύγονται οι γρατζουνιές και η συσσώρευση σκόνης. Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός πως ορισμένες εταιρείες προσφέρουν ήδη βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις που έχουν σχεδιαστεί για να προστατεύουν τους δίσκους βινυλίου, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Απαραίτητη είναι εκτός των άλλων η διατήρηση της θερμοκρασίας και της υγρασίας σε μέτρια αποδεκτά επίπεδα, όπως επίσης και η αποφυγή της σφιχτής στοίβαξης των δίσκων που μπορεί να οδηγήσει σε υψηλή πίεση και ζημιές. Εννοείται πως σε κάθε περίπτωση, αποφεύγουμε την οριζόντια στοίβαξη των δίσκων (ο ένας πάνω από τον άλλον), καθώς πρωτίστως κατανέμεται ανομοιόμορφα η πίεση οπότε ένας δίσκος μπορεί κάλλιστα να παραμορφωθεί, αλλά επίσης καθίσταται και πολύ πιο δύσκολο να «τραβήξει» κανείς ένα βινύλιο προς ακρόαση.
© Unsplash+ In collaboration with Andrej Lišakov
Οι συλλέκτες δίσκων βινυλίου
Η αγορά των δίσκων βινυλίου έχει ωστόσο άμεση σχέση με την ψυχολογία του συλλέκτη, με εκείνα τα χαρακτηριστικά που ωθούν κάποιον στη συνεχή αναζήτηση και αγορά δίσκων, την αναζήτηση ενός αισθήματος πληρότητας το οποίο φαινομενικά δεν έρχεται ποτέ. Παράγοντες όπως η ικανοποίηση της περιέργειας μας, η μείωση του άγχους, η νοσταλγία και η δημιουργία κοινωνικών σχέσεων σε χώρους αγοραπωλησιών, είναι σημαντικοί όσον αφορά το φαινόμενο και την ψυχολογία ενός συλλέκτη, κάτι που γνωρίζει πολύ καλά η βιομηχανία παραγωγής βινυλίου που απευθύνεται σε αυτόν. Μουσικά albums τα οποία με τα χρόνια πέρασαν στη σφαίρα του κλασικού, το βινύλιο των οποίων κοστίζει σήμερα 30, 40, ενίοτε και 50 ευρώ, τιμές απαγορευτικές για οποιονδήποτε θέλει να ασχοληθεί σοβαρά με τη συλλογή albums βινυλίου και την οργάνωση μιας σοβαρής και ενημερωμένης δισκοθήκης. Η οποία πέρα από τον μουσικό πλούτο καθαυτό, δημιουργεί ένα ιδιαίτερο αίσθημα νοσταλγίας, συναισθηματικού δεσίματος και σύνδεσης με το παρελθόν του κατόχου της, ενώ αποτελεί σίγουρα αισθητική πρόταση, τόσο ως εμφάνιση όσο και ως περιεχόμενο.
Τη στιγμή που το streaming συνεχίζει να κυριαρχεί στις μεθόδους με τις οποίες η μουσική καταναλώνεται, το βινύλιο δεν έπαψε να έχει τους λάτρεις και αγοραστές του. Σε μια ιδιαίτερη στροφή των προτιμήσεων του κόσμου τα τελευταία χρόνια, οι δίσκοι βινυλίου γίνονται ξανά φετίχ και αντικείμενο εμμονής και αναζήτησης από πολύ κόσμο. Έστω και σε νούμερα τα οποία δεν φτάνουν ούτε κατά διάνοια τη χρυσή εποχή του format. Η περιβαλλοντική επιβάρυνση από την παραγωγή δίσκων βινυλίου θα είναι πάντοτε ένας παράγοντας που θα επηρεάζει την προσφορά και τη ζήτηση, ωστόσο τα ψυχολογικά οφέλη από τη συλλογή δίσκων παίζουν δικαίως πρωτεύοντα ρόλο στις επιλογές του κόσμου, με τη διαδικασία της επιμέλειας και φροντίδας να είναι μία μεγάλη κινητήρια δύναμη για τη συνέχιση της συλλογής. Με σκοπό φυσικά ένα αίσθημα ολοκλήρωσης και πληρότητας, το οποίο και σπανίως έρχεται.