Το να φέρεται κάποιος κακοποιητικά προς ένα ζώο είναι ποινικό αδίκημα και διώκεται αυτεπάγγελτα.
Δηλαδή η δίωξη ασκείται απευθείας από την εισαγγελία, χωρίς να χρειάζεται να κάνουμε εμείς μήνυση ή έγκληση. Αυτό είναι πολύ καλό γιατί απλοποιεί τις διαδικασίες και δεν έχει κανένα κόστος για την πλευρά μας (παλιότερα υπήρχε ένα παράβολο των 50 ευρώ που πλέον δεν ισχύει).Ωστόσο δεν γίνεται τίποτα αυτόματα. Κάτι πρέπει να κάνουμε κι εμείς. Τι πρέπει να κάνουμε; Μιλήσαμε με τον Ανθυπαστυνόμο Νίκο Κολιό από το αστυνομικό τμήμα Αμαρουσίου, για να βεβαιωθούμε για το τι ισχύει και ποια είναι η δική μας ευθύνη αν πέσει στην αντίληψή μας ένα φαινόμενο κακοποίησης.
6 πράγματα που πρέπει να θυμόμαστε για την κακοποίηση:
● Κακοποίηση δεν είναι μόνο όταν π.χ. κάποιος χτυπά στον δρόμο έναν σκύλο. Έχει ένα τεράστιο φάσμα το φαινόμενο: από το να παραμελεί κάποιος τον σκύλο του στερώντας του βασικά δικαιώματα διαβίωσης, μέχρι να ενεργεί επιθετικά εναντίον του.
● Δεν σημαίνει ότι όποιος κακοποιεί ζώο, το κάνει εσκεμμένα ή με δόλο. Μπορεί να το κάνει από άγνοια, από λανθασμένες αντιλήψεις κ.λπ. Παρ’ όλα αυτά εξακολουθεί να θεωρείται κακοποίηση. Γι’ αυτό χωρίζουμε την κακοποίηση σε παθητική και ενεργητική.
● Παθητική κακοποίηση είναι το μόνιμο δέσιμο, έλλειψη κτηνιατρικής φροντίδας, η έλλειψη κατάλληλης τροφής και νερού, το να μην παρέχονται στο ζώο συνθήκες υγιεινής, κατάλληλη διαμονή και προφύλαξη απέναντι στον ήλιο, το κρύο, τη βροχή, κ.λπ.
● Ενεργητική κακοποίηση είναι όταν κάποιος ασκεί βία κατά των ζώων, όταν εσκεμμένα τους προκαλεί πόνο, εξάντληση ή δυσφορία, π.χ. τους ρίχνει νερό, τα χτυπάει, όταν συμπεριφέρεται βίαια απέναντί τους, όταν κόβει κάποιος την ουρά ή τα αυτιά τους, όταν με τη βία τα αναγκάζει να κάνουν κόλπα, όταν τα εμπορεύεται ή τα πουλά παράνομα κ.λπ. Επίσης ο πυροβολισμός, οι φόλες και κάθε είδους δηλητηρίαση, η σεξουαλική κακοποίηση ή η κτηνοβασία κ.ά.
● Η παρασυσσώρευση ζώων (όταν κάποιος μαζεύει στο σπίτι πολλά ζώα, όπως οι «συλλέκτες ζώων-animal hoarders»), συνιστά επίσης περιστατικό κακοποίησης που δεν κρίνεται τόσο από τον αριθμό των ζώων αλλά από τις συνθήκες στις οποίες εκείνα ζουν.
● Κακοποίηση αποτελεί και η εγκατάλειψη ζώων, είτε πρόκειται για δεσποζόμενα ζώα που πλέον κάποιος «δεν τα θέλει» και τα αφήνει στον δρόμο, είτε για εγκατάλειψη τραυματισμένου ζώου μετά από τροχαίο ατύχημα.
Αν έχετε αμφιβολία σχετικά με το αν κάτι που διαπιστώνετε συνιστά κακοποίηση, μπορείτε να καλέσετε και στο 10410, τη Γραμμή Προστασίας Ζώων.
Ερώτηση: Επιτρέπεται να τραβάμε φωτογραφίες ή βίντεο σε περιπτώσεις κακοποίησης;
Εδώ υπάρχει μια λεπτή ισορροπία: αν το καταγράψουμε σε εξωτερικό ή δημόσιο χώρο, το ντοκουμέντο κακοποίησης δεν παραβαίνει την αρχή της ιδιωτικότητας, άρα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη φωτογραφία ή το βίντεο ως στοιχεία. Αυτό που είναι καλό να αποφύγουμε είναι το να καταγράψουμε έναν άνθρωπο (κακοποιητή) μέσα στο σπίτι του.
Τι κάνουμε συγκεκριμένα σε περίπτωση Παθητικής κακοποίησης
Πρώτα, προσπαθούμε να αξιολογήσουμε αν κινδυνεύει άμεσα η ζωή του ζώου. Αν, π.χ. δείτε ένα ζώο δεμένο πολλές ώρες, που όμως παραμένει σε γενικά καλή κατάσταση, προσπαθήστε πρώτα να μιλήσετε με τον κηδεμόνα του. Κάποιες φορές η παραμέληση μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιας σοβαρής δυσκολίας στη ζωή του κηδεμόνα. Προσπαθήστε να τον συμβουλέψετε ή να διαπιστώσετε αν χρειάζεται βοήθεια για να φροντίσει το ζώο. Μιλήστε του για τον νόμο. Μην τον απειλήσετε προδικάζοντας καταστάσεις: το πρώτο μέλημα είναι να τον πάρετε με το μέρος σας.
Αν δεν συμμορφωθεί, αν δεν είναι συζητήσιμος, ή αν το ζώο βλέπετε να κινδυνεύει με οποιονδήποτε τρόπο καλέστε στο 10410 ή στην Άμεση Δράση (100). Μπορεί να σας ζητηθεί να μείνετε στο σημείο για να έρθει κάποιος αρμόδιος να εξετάσει το ζήτημα.
Μπορείτε επίσης να πάτε στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής σας και να το αναφέρετε στον αξιωματικό υπηρεσίας.
Μπορείτε επίσης να στείλετε mail στο αστυνομικό τμήμα, με την καταγγελία σας και όποια στοιχεία έχετε.
Ερώτηση: Μετά τι γίνεται;
Μόλις αναφέρετε το περιστατικό, σχηματίζεται δικογραφία για κακοποίηση ζώου. Δεν χρειάζεται να πληρώσετε κανένα παράβολο γιατί είναι αυτεπάγγελτα διωκόμενο αδίκημα.
Ερώτηση: Με το ζώο τι θα γίνει;
Θα γίνει αυτοψία από τις αρμόδιες Αρχές. Αν το ζώο φανεί ότι δεν ζει όπως πρέπει, θα αφαιρεθεί από τον ακατάλληλο κηδεμόνα του – προσωρινά ή και οριστικά. Τότε το ζωάκι, αν δεν θέλετε ή δεν μπορείτε να το αναλάβετε για λίγο εσείς, παραδίδεται σε Φιλοζωική Οργάνωση ή σε εθελοντή ή σε συνεργαζόμενο καταφύγιο του Δήμου έως ότου εκδοθεί η οριστική απόφαση για την καταλληλότητα του κηδεμόνα.
Ερώτηση: Να κάνω επώνυμη ή ανώνυμη καταγγελία καλύτερα;
Στην ανώνυμη καταγγελία, τα στοιχεία μας παραμένουν άγνωστα, και δεν έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε την πορεία της υπόθεσης ή να βοηθήσουμε περαιτέρω. Είμαστε απλώς αυτοί που ενημέρωσαν, και τίποτα άλλο.
Αντιθέτως στην περίπτωση της επώνυμης καταγγελίας, έχουμε μετά το δικαίωμα να ρωτήσουμε ή να πιέσουμε για την εξέλιξη της υπόθεσης, να πάρουμε αντίγραφο της καταγγελίας από την Αστυνομία κ.λπ. Επίσης αν όλο αυτό φτάσει ενώπιον της Δικαιοσύνης, θα κληθούμε να παραστούμε ως μάρτυρες.
Τι κάνουμε σε περίπτωση Ενεργητικής κακοποίησης
Αν είστε αυτόπτης μάρτυρας κακοποίησης, εκείνη τη στιγμή η κακοποίηση θεωρείται αυτόφωρο αδίκημα βάσει του άρθρου 242 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Καλούμε αμέσως το 100 και ίσως χρειαστεί να περιμένουμε στο σημείο. Αν διαφύγει ο δράστης μπορείτε να υποδείξουμε ότι διέφυγε και να σημειώσουμε π.χ. στοιχεία οχήματος κυκλοφορίας (πινακίδα), ώστε να συλληφθεί στο πλαίσιο αυτοφώρου. Όπως και παραπάνω, μπορούμε να πάμε στο αστυνομικό τμήμα για να κάνουμε δια ζώσης την καταγγελία.
Ερώτηση: Σε περιπτώσεις δηλητηρίασης με φόλα τι κάνω;
Αν το ζώο είναι ζωντανό, παρακαλούμε πηγαίνετέ το στο πλησιέστερο κτηνιατρείο, μαζί με δείγμα (αν βρείτε) από αυτό που έφαγε/ήπιε. Αν δεν έχει καταφέρει να επιζήσει, καλείτε οπωσδήποτε το 100, για να σχηματιστεί καταγγελία, να συλλεχθεί από τον Δήμο το ζώο και το δηλητήριο (αν υπάρχει ακόμα), και να αποσταλεί το υλικό για τοξικολογική εξέταση. Αν έχετε επαρκή στοιχεία ή υποψιάζεστε ποιος διέπραξε το αδίκημα, εννοείται ότι πρέπει να τα αναφέρετε στο αστυνομικό τμήμα.
Άλλη περίπτωση: τι κάνουμε αν πρόκειται για κακοποίηση ζώου στο διαδίκτυο
Υπάρχει και αυτή η περίπτωση: ένας χρήστης να φωτογραφίσει ή να μαγνητοσκοπήσει μια δική του πράξη βίας και να τη διανείμει στο διαδίκτυο ή ακόμα και να δηλώσει (με post ή comment ή οτιδήποτε άλλο) κάτι που δείχνει πρόθεση να βλάψει ζώο. Και σε αυτή την περίπτωση ενημερώνετε τις αρχές και κυρίως τη Διεύθυνση Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (μπορείτε να στείλετε την καταγγελία σας και στο ccu@cybercrimeunit.gov.gr).
Ερώτηση: Τελικά, η κακοποίηση είναι πλημμέλημα ή κακούργημα;
Κάποιες μορφές κακοποίησης αποτελούν πλημμέλημα και άλλες έχουν αναβαθμιστεί σε κακούργημα.
Πλημμέλημα είναι η παράνομη εμπορία ζώων συντροφιάς, η μη τήρηση κανόνων ευζωίας του ζώου, η παράνομη αλυσόδεση/περιορισμός των ζώων, η έκθεση γατών και σκύλων σε pet shops, ο απλός τραυματισμός μετά από σωματική βλάβη, κ.ά. Αυτά επισύρουν ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 1 έτους και χρηματική ποινή έως 15.000 ευρώ.
Κακούργημα είναι ο κάθε είδους βασανισμός ζώων, ο φόνος εννοείται, η συμμετοχή σε μάχες, η πρόκληση έντονου πόνου, η σεξουαλική κακοποίηση, η εγκατάλειψη νεογέννητων ζώων, κ.ά. Αυτά επισύρουν ποινή φυλάκισης μέχρι 10 έτη και χρηματική ποινή από 30.000 έως 50.000 ευρώ!
Μερικές ακόμα συμβουλές:
● Ποτέ μην κάνετε αναφορά ή καταγγελία επειδή κάποιος σας μετέφερε κάτι. Καλό είναι να είστε αυτόπτης/αυτήκοος μάρτυρας και να είστε σίγουροι.
● Όταν απευθύνεστε στις Αρχές, προσπαθήστε όσο κι αν σας είναι δύσκολο, να μη σας καταβάλει το συναίσθημα. Το ζητούμενο τώρα είναι να μεταφέρετε σωστά τις πληροφορίες για να βοηθήσετε το ζώο που σας έχει ανάγκη. Εστιάστε στα σημαντικά και αποφύγετε περιττές λεπτομέρειες.
● Επικοινωνήστε με τον Δήμο σας. Επίσης μπορείτε να μάθετε ποια φιλοζωική δραστηριοποιείται στην περιοχή και να ζητήσετε τη στήριξή τους, αν τη χρειάζεστε.
● Αν κάποιος δεν γνωρίζει τους νόμους μην το θεωρήσετε «χαμένη υπόθεση». Μπορείτε εσείς να ενημερώσετε για το τι ισχύει και να έχετε πάντα στο κινητό σας ένα άρθρο σαν αυτό, αλλά και τον σχετικό νόμο (ν. 4830/2021).
● Αν χρειαστείτε συμβουλές δικηγόρου, απευθυνθείτε και στους «Συνηγόρους για τα Ζώα Ελλάδος», μια εξαιρετική πρωτοβουλία της Dogs’ Voice που παρέχει δωρεάν νομική καθοδήγηση και δικαστική εκπροσώπηση σε τέτοιες υποθέσεις.
Disclaimer: Το θέμα κακοποίησης αγγίζει τις πιο ευαίσθητες χορδές όλων μας και νιώθουμε κάποιες φορές ανέτοιμοι ή αδύναμοι απέναντι στη διαχείριση τέτοιων φαινομένων. Αποφασίσαμε να κάνουμε ένα κείμενο με πρακτικές συμβουλές, αντί για ένα απολογιστικό ή περιγραφικό κείμενο κακοποιήσεων, γιατί πλέον το ζητούμενο δεν είναι να «ευαισθητοποιηθούμε» αλλά να αντιμετωπίσουμε σωστά τέτοιες ηθελημένες ή μη πρακτικές. Η αντιμετώπιση των κακοποιήσεων δεν είναι (μόνο) θέμα φιλοζωίας. Είναι πρωτίστως κοινωνικό θέμα. Όπως τόνισε στη συζήτησή μας ο κ. Κολιός, οι περισσότερες περιπτώσεις κακοποίησης ζώων συνδέονται και με περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και άλλες κακοποιητικές συμπεριφορές κατά ανθρώπων.