Γιατί χρειάζομαι βιταμίνη D;
Η βιταμίνη D είναι μια βιταμίνη με πολλές λειτουργίες στο σώμα αλλά τη γνωρίζουμε κυρίως από τη συμμετοχή της στην ανάπτυξη των οστών. Όσοι έχουν φροντίσει ανθρώπους μεγάλης ηλικίας γνωρίζουν πόσο σημαντική είναι η υγεία των οστών και η προφύλαξη από κατάγματα μετά τα 70: σύμφωνα με τις μελέτες, υπολογίζεται ότι 1 στους 5 ηλικιωμένους που θα υποστούν κάταγμα στο ισχίο μετά από πτώση δεν θα καταφέρουν να ζήσουν πάνω από 12 μήνες[i].
Οι λειτουργίες της όμως δεν σταματούν εκεί: σε πολλές μελέτες έχει φανεί ότι τα άτομα που έχουν χαμηλή βιταμίνη D εμφανίζουν συχνότερα διαταραχές του ανοσοποιητικού, και ειδικότερα αυτοάνοσες παθήσεις όπως επίσης και αυξημένη πιθανότητα κάποιων μορφών καρκίνου[ii]. Για την ακρίβεια, οι μελέτες δείχνουν πως η ανεπάρκεια βιταμίνης D αυξάνει την πιθανότητα νόσησης από οποιαδήποτε πάθηση έχει μελετηθεί, αναδεικνύοντας τον ρόλο της βιταμίνης D στην υγεία μας.
Ένα από τα μεγάλα προβλήματα σήμερα είναι πως ό,τι τρώμε είναι προστατευμένο από την ηλιοφάνεια. Πολλές φορές τα ζώα εκτροφής μεγαλώνουν σε κλειστούς χώρους που δεν επιτρέπουν στον ήλιο να περάσει σε ικανοποιητικές ποσότητες έτσι ώστε να διεγείρει επαρκή έκκριση βιταμίνης D στο ζώο, ενώ το ίδιο ισχύει για τα φυτά που πολλές φορές μεγαλώνουν σε θερμοκήπια.
Μα γιατί όλοι έχουν έλλειψη βιταμίνης D;
Σήμερα οι περισσότεροι γιατροί συνιστούν μέτρηση της βιταμίνης D συστηματικά και αυτό έχει οδηγήσει πολλούς ανθρώπους να αναρωτιούνται γιατί οι άνθρωποι που δεν παίρνουν συμπληρώματα διατροφής έχουν χαμηλή βιταμίνη D. Η απάντηση είναι σχετικά απλή.
Η βιταμίνη D παράγεται μετά από έκθεση στον ήλιο και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά και σε όλα τα θηλαστικά, τα φυτά, ακόμα και τα μανιτάρια, δηλαδή τους μύκητες. Αυτό σημαίνει πως δεν είναι ανάγκη να παράγουμε εμείς εξ ολοκλήρου ό,τι έχουμε ανάγκη, αλλά μπορούμε να το προσλάβουμε καταναλώνοντας τους υπόλοιπους κρίκους από την αλυσίδα που μας συνδέει με τη φύση.
Προφανώς η έκθεση στον ήλιο οδηγεί σε αυξημένη ενδογενή παραγωγή βιταμίνης D και μερικές φορές αυτή η παραγωγή είναι αρκετή για να καλύψει όλες μας τις ανάγκες, αλλά συνήθως αυτό δεν συμβαίνει, καθώς φοράμε αντηλιακό, αποφεύγουμε τον ήλιο και περνάμε τον περισσότερο χρόνο της ημέρας σε στεγασμένους χώρους. Για να καλύψουμε λοιπόν τις ανάγκες μας, το σώμα μας στρέφεται στην πρόσληψη της βιταμίνης D μέσω της διατροφής.
Ωστόσο, ένα από τα μεγάλα προβλήματα σήμερα είναι πως ό,τι τρώμε είναι προστατευμένο από την ηλιοφάνεια. Πολλές φορές τα ζώα εκτροφής μεγαλώνουν σε κλειστούς χώρους που δεν επιτρέπουν στον ήλιο να περάσει σε ικανοποιητικές ποσότητες έτσι ώστε να διεγείρει επαρκή έκκριση βιταμίνης D στο ζώο, ενώ το ίδιο ισχύει για τα φυτά που πολλές φορές μεγαλώνουν σε θερμοκήπια, τα οποία εμποδίζουν σημαντικό μέρος της ακτινοβολίας που διεγείρει την παραγωγή της βιταμίνης D στο φυτό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι τροφές που τρώμε να μην καλύπτουν τις επιπρόσθετες ανάγκες μας σε βιταμίνη D. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο γιατρός που σας παρακολουθεί μπορεί να κρίνει ότι είναι αναγκαίο να καλυφθούν οι ανάγκες σας με πρόσληψη βιταμίνης D σε μορφή συμπληρώματος διατροφής.
Τι δόση βιταμίνης D πρέπει να παίρνω;
Ένα από τα συχνότερα παράπονα που ακούω στο ιατρείο μου είναι ότι οι γιατροί φαίνεται να διαφωνούν σχετικά με το ποιο είναι το ιδανικό δοσολογικό σχήμα. Πιθανόν να έχετε ακούσει πολλούς φίλους σας και γνωστούς να λαμβάνουν συμπληρώματα βιταμίνης D από τον γιατρό που τους παρακολουθεί και συχνά οι οδηγίες που λαμβάνουν είναι αντικρουόμενες.
Για παράδειγμα, κάποιοι γιατροί συστήνουν μία ταμπλέτα βιταμίνης D κάθε μέρα, ενώ άλλοι συστήνουν μία ταμπλέτα ή μια αμπούλα μια φορά την εβδομάδα, ή ακόμα και μία φορά στις δύο εβδομάδες ή και σπανιότερα μια φορά τον μήνα. Επίσης, τα άτομα που λαμβάνουν βιταμίνη D καθημερινά σε μερικές περιπτώσεις λαμβάνουν 400 IU την ημέρα, ενώ σε άλλους μπορεί να είναι ακόμα και 4.000 IU την ημέρα. Ποιο είναι το σωστό;
Ας ξεκινήσουμε με αυτά που είναι σίγουρα. Δεν έχει σημασία αν θα πάρετε αμπούλα, ταμπλέτα ή κάψουλα. Για τις ανάγκες των περισσότερων ανθρώπων η μορφή έχει να κάνει με την προσωπική προτίμηση του καθενός[iii]. Επίσης, από τις επιστημονικές μελέτες δεν είναι ξεκάθαρο αν είναι καλύτερα να παίρνουμε μία φορά την ημέρα, μία φορά την εβδομάδα ή μία φορά τον μήνα ή οποιοδήποτε άλλο δοσολογικό σχήμα. Υπάρχουν κάποιες μελέτες που υπονοούν ότι το μία φορά την εβδομάδα ή μία φορά στις δύο εβδομάδες μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος, αλλά ακόμα δεν είναι οριστικό.
Τέλος, σχετικά με τη δοσολογία που πρέπει να πάρει κάποιος, το καλύτερο είναι να αποφύγει τους πειραματισμούς και να φροντίσει να παίρνει αρκετή ποσότητα ώστε η βιταμίνη D στο αίμα του να είναι φυσιολογική. Αυτό σημαίνει ότι για τους περισσότερους ανθρώπους η βιταμίνη D πρέπει να βρίσκεται κάπου ανάμεσα στο κατώτερο φυσιολογικό και μέχρι το μέσο. Υπάρχουν περιπτώσεις που ο γιατρός μπορεί να προτείνει κάτι διαφορετικό, αλλά για τις περισσότερες περιπτώσεις εκεί πρέπει να στοχεύουμε.
Αυτό λοιπόν που πρέπει να κάνουμε είναι να ορίσουμε με τη βοήθεια του γιατρού μας το εύρος στο οποίο είναι ιδανικό για μας να βρίσκεται η βιταμίνη D στο αίμα, να τη μετράμε, να ξεκινάμε ένα συγκεκριμένο δοσολογικό σχήμα και να το ακολουθούμε για τρεις έως έξι μήνες και μετά να επαναλαμβάνουμε τη μέτρηση και να ρυθμίζουμε τη δοσολογία έτσι ώστε να επιτυγχάνουμε τα επίπεδα της βιταμίνης D που είναι ιδανικά για μας. Όταν βρούμε το δοσολογικό σχήμα που εξασφαλίζει επάρκεια σε βιταμίνη D στον οργανισμό όλο τον χρόνο, τότε μπορούμε να μειώσουμε τη μέτρηση ώστε να γίνεται μια φορά τον χρόνο, μαζί με τις υπόλοιπες εξετάσεις μας.
[i] Schnell S, Friedman SM, Mendelson DA, Bingham KW, Kates SL. The 1-year mortality of patients treated in a hip fracture program for elders. Geriatr Orthop Surg Rehabil. 2010 Sep;1(1):6-14. doi: 10.1177/2151458510378105. PMID: 23569656; PMCID: PMC3597289.
[ii] Jeon, SM., Shin, EA. Exploring vitamin D metabolism and function in cancer. Exp Mol Med 50, 1–14 (2018). https://doi.org/10.1038/s12276-018-0038-9
[iii] Helde Frankling M, Norlin AC, Hansen S, Wahren Borgström E, Bergman P, Björkhem-Bergman L. Are Vitamin D3 Tablets and Oil Drops Equally Effective in Raising S-25-Hydroxyvitamin D Concentrations? A Post-Hoc Analysis of an Observational Study on Immunodeficient Patients. Nutrients. 2020 Apr 26;12(5):1230. doi: 10.3390/nu12051230. PMID: 32357579; PMCID: PMC7282031.