Η εμπειρία του παρελθόντος συνήθως αποτελεί έναν αξιόπιστο οδηγό για τη λήψη αποφάσεων, αλλά σε απρόβλεπτες και δύσκολες καταστάσεις, θα ήταν πιο λογική η ανάληψη ρίσκου. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Cell» έδειξε ότι, σε ανταγωνιστικές καταστάσεις, οι αρουραίοι εγκατέλειπαν τη συνήθη τακτική τους, δηλαδή τη χρήση της εμπειρίας του παρελθόντος για τη λήψη αποφάσεων και αντί γι’ αυτό έκαναν τυχαίες επιλογές όταν τους ήταν δύσκολο να νικήσουν τον αντίπαλό τους.
Αυτή η αλλαγή στρατηγικής ελέγχεται από ένα ειδικό κύκλωμα του εγκεφάλου που δείχνει ότι ο εγκέφαλος μπορεί να απεμπλακεί από τις εμπειρίες του παρελθόντος και να υιοθετήσει έναν τυχαίο τρόπο λήψης αποφάσεων όταν υπάρχει ανταγωνισμός. Τα ευρήματα αυτά έχουν επιπτώσεις σε διαταραχές όπως η κατάθλιψη, στην οποία ακόμη και οι συνήθεις διαδικασίες λήψης αποφάσεων θεωρούνται αναποτελεσματικές.
Η Alla Karpova, μια από τις βασικές συγγραφείς της μελέτης, αναφέρει τα εξής: «Ανακαλύψαμε ότι τα ζώα μπορούν να υιοθετήσουν έναν τυχαίο τρόπο συμπεριφοράς που κατά κάποιο τρόπο μοιάζει με ανικανότητα λήψης αποφάσεων, η οποία συνδέεται με την κατάθλιψη και ενεργοποιείται όταν οι επανειλημμένες προσπάθειες είναι αναποτελεσματικές. Τα ευρήματά μας θα ρίξουν φως στην προέλευση αυτής της ανικανότητας και τις συναφείς διαταραχές στη λήψη αποφάσεων».
Ο εγκέφαλος εξελίχτηκε με τρόπο που να βελτιστοποιεί τις επιλογές συμπεριφοράς με τη χρήση όλων των διαθέσιμων πληροφοριών που αποκτήθηκαν από την εμπειρία του παρελθόντος. Ωστόσο, όταν τα ζώα αντιμετωπίζουν νέες και αναπάντεχες καταστάσεις, όπως ένα καινούριο περιβάλλον ή ένα θήραμα που κινείται απρόβλεπτα, η τυχαία συμπεριφορά θα μπορούσε να είναι πιο ωφέλιμη.
Για να μάθουν αν αυτό όντως ισχύει, η Karpova και η ομάδα της εκπαίδευσε τους αρουραίους να βάζουν τη μουσούδα τους στη 1 από τις 2 τρύπες που υπήρχαν στον τοίχο προκειμένου να τους δοθεί ένα ζαχαρούχο ρόφημα ως ανταμοιβή. Στο μεταξύ, οι αρουραίοι παρακολουθούνταν από έναν ηλεκτρονικό αντίπαλο, ο οποίος ήταν προγραμματισμένος να αναλύει την παρελθοντική συμπεριφορά με σκοπό να προβλέψει τις μελλοντικές επιλογές τους. Στους αρουραίους δίνονταν χυμός από την τρύπα που είχαν επιλέξει μόνο αν η επιλογή τους ήταν διαφορετική από εκείνη που είχε προβλεφθεί από τον υπολογιστή. Όταν βρίσκονταν αντιμέτωποι με κάποιον αδύναμο ανταγωνιστή, οι αρουραίοι έκαναν ως συνήθως επιλογές με βάση την εμπειρία του παρελθόντος. Όταν όμως ένας ισχυρότερος ανταγωνιστής χρησιμοποιούσε πολύπλοκους αλγόριθμους για να κάνει προβλέψεις βασισμένες σε λεπτομερή μοτίβα συμπεριφοράς, οι αρουραίοι αγνοούσαν την εμπειρία του παρελθόντος και επέλεγαν τυχαία την τρύπα από την οποία θα δέχονταν την ανταμοιβή.
Για να μάθουν οι επιστήμονες αν αυτή η αλλαγή στρατηγικής ρυθμίζεται από ένα συγκεκριμένο τμήμα του εγκεφάλου μηδένισαν τον πρόσθιο φλοιό του προσαγωγίου, μια δομή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στη χρήση εμπειριών για τη λήψη αποφάσεων. Πράγματι, όταν οι ερευνητές άλλαζαν τη δραστηριότητα των νευρώνων που απελευθερώνουν μια ορμόνη του στρες που ονομάζεται νορεπινεφρίνη μέσα στον πρόσθιο φλοιό του προσαγωγίου, μπορούσαν να αντιστρέψουν τις στρατηγικές συμπεριφοράς των αρουραίων. Η διέγερση αυτών των νευρώνων έκανε τους αρουραίους να εγκαταλείψουν τις στρατηγικές που βασίζονταν στην εμπειρία και να συμπεριφέρονται τυχαία σε διάφορες καταστάσεις, όταν αυτό δεν ήταν αναμενόμενο. Αντιθέτως, η αναστολή της απελευθέρωσης νορεπινεφρίνης έκανε τους αρουραίους να βασίζονται στην εμπειρία ακόμη και όταν βρίσκονταν αντιμέτωποι με έναν πιο ισχυρό αντίπαλο.
Η Karpova προσθέτει τα εξής: «Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι οι αλλαγές στη δραστηριότητα του πρόσθιου φλοιού του προσαγωγίου θα μπορούσαν να αποτρέψουν τη λήψη αποφάσεων με βάση εσφαλμένες πεποιθήσεις και να προωθήσουν τη διερευνητική συμπεριφορά όταν οι περιβαλλοντικές συνθήκες είναι αβέβαιες. Μερικές φορές αυτές οι αλλαγές στη νευρωνική δραστηριότητα μπορεί να γίνουν δυσπροσαρμοστικές, με αποτέλεσμα να οδηγούν στην ανικανότητα λήψης αποφάσεων ή ακόμα και σε κατάθλιψη.